Jeszcze kilka lat temu wszyscy byliśmy świadkami głośnego konfliktu pomiędzy zwolennikami tych smarowideł. Próbowano wówczas dowieść, które z nich ma więcej walorów zdrowotnych i sprzyja zwiększeniu cholesterolu. Niemniej jednak poglądy te nie zostały do końca rozstrzygnięte, a miłośnicy tych produktów pewnie w większości wrócili do swoich przyzwyczajeń. W związku z tym w kolejnej części opowieści „I wiesz, co jesz” prezentujemy sylwetkę masła i margarynę, abyście sami mogli porównać walory związane z ich stosowaniem.
Obecnie na rynku dostępne są trzy podstawowe rodzaje tłuszczu do smarowania pieczywa: masło, margaryna oraz mieszanki masła z margaryną, tzw. miksy i masełka.
Spośród powyższych, jako pierwsze najwcześniej pojawiło się masło, które znane już było przed czterema tysiącami lat. Margaryna z kolei gości w palecie produktów spożywczych od niespełna wieku. Od tamtego czasu też zaczęły pojawiać się wszelkie mieszanki tych dwóch artykułów spożywczych.
Historia masła sięga czasów starożytnych oraz pewnego Nomada, który przywiązawszy torbę mleka na szyi swojego osła podczas upalnego dnia zauważył, iż z torby zaczęła wypływać zamiast mleka – gęsta śmietana. Od tamtego czasu masło stało się podstawowym i niezwykle ważnym produktem żywnościowym. Przed czterema tysiącami lat służyło również jako środek płatniczy.
Przez wieki produkcja masła odbywała się w domowych pieleszach. Pierwotnie gospodynie wykorzystywały do jego wytwórstwa tylko kwaśną śmietanę, która nadawała mu smaczny i trwały smak. Aby otrzymać odpowiednie walory masła, śmietanę pozostawiano na kilka godzin, a następnie zbierano warząchwią górną warstwę i zlewano do naczynia. Początkowo były to skórzane torby, które z czasem ewaluowały do glinianych garnków, a następnie drewnianych naczyń – maselnicy. To w nich ubijano masło, na początku bardzo ostrożnie i delikatnie, aby nie spienić śmietany, a później intensywnie. Po godzinie czasu uzyskiwano masło, które następnie przepłukiwano w zimnej wodzie, celem nadania mu pożądanego kształtu.
Pierwsza fabryka masła została założona dopiero w 1848 roku w Nowym Jorku. Początkowo rodzinny biznes, przekształcił się szybko w ogólnokrajową działalność, która zaczęła przynosić znaczące dochody. W związku z tym rozwinął się również skup mleka, który gospodarze dostarczali do punków odbiorczych – rozlewni.
Obecnie masło wytwarza się ze słodkiej bądź ukwaszonej śmietanki przy użyciu procesów mechanicznych, w temperaturze około 20 st. C, bez wspomagania chemicznego. Rozróżnia się dwie metody produkcji tego artykułu: tradycyjną okresową i ciągłą. Metoda okresowa obejmuje etapy wstępne: otrzymywanie śmietanki, jej pasteryzację, odgazowanie i chłodzenie; następnie dodanie zakwasu (czystych kultur paciorkowców mlekowych) i dojrzewanie śmietanki. Etapy produkcji właściwej to zmaślanie śmietany, płukanie ziaren masła, ewentualne solenie, wygniatanie, formowanie i pakowanie. W metodzie ciągłej śmietanka jest równocześnie odwirowywana i zmaślana, a intensywne mieszanie trwa zaledwie kilka sekund.
Z kolei początki margaryny sięgają XIX wieku, kiedy to postępujące uprzemysłowienie oraz zmiana stylu życia i żywienia skłoniły cesarza Napoleona III we Francji do ogłoszenia konkursu na niedrogą alternatywę masła. Opcja ta miała również na celu wydłużyć okres przechowywania masła. Zwycięzcą konkursu okazał się Francuz Hipolit Mege-Mouries, który z łoju wołowego z dodatkiem wody, sody i żołądków zwierzęcych przepuszczonych przez prasę hydrauliczną wytworzył pierwszą margarynę.
Niemniej jednak dzisiejsze wytwórstwo margaryny różni się znacznie od zapoczątkowanych przez Mege-Mouries'a. Obecnie powstaje ona poprzez utwardzanie tłuszczów roślinnych, co odbywa się najczęściej w procesie uwodornienia lub estryfikacji, podczas których oleje zmieniają postać z płynnej na stałą.
Czytaj dalej na następnej stronie...