Ta kompleksowa kwestia wymiany pokoleniowej uwzględniona jest w obu filarach wspólnej polityki rolnej za pośrednictwem różnych środków i instrumentów, takich jak: płatności bezpośrednie, pomoc w zakładaniu przedsiębiorstw przez młode osoby trudniące się rolnictwem, instrumenty finansowe, współpraca, inwestycje, transfer wiedzy, usługi doradztwa czy też coroczne lub jednorazowe płatności dla pracujących na roli osób kwalifikujących się do udziału w systemie dla małych gospodarstw, które na stałe przekazały swoje gospodarstwo innej osobie prowadzącej działalność rolniczą.
Szeroka perspektywa przyjęta w raporcie EKES wykracza poza płatności dla młodych osób pracujących w rolnictwie przewidziane w I filarze WPR i środki dla młodych osób trudniących się rolnictwem przewidziane w II filarze WPR. Ponadto EKES przeanalizował aspekty związane z uatrakcyjnieniem obszarów wiejskich. Wzięto także pod uwagę spójność z innymi politykami i działaniami UE z uwagi na to, że państwa członkowskie mają wyłączne kompetencje w obszarach wpływających na zmianę pokoleniową w rolnictwie, takich jak regulacje, opodatkowanie, prawo spadkowe bądź planowanie terytorialne. Należało także ocenić wpływ krajowych polityk i programów oraz innych istotnych czynników utrudniających zmianę pokoleniową w rolnictwie.
Uczestnicy badania we wszystkich państwach członkowskich uznali, że dochody gospodarstw rolnych są jednym z głównych wyzwań, jeśli chodzi o przyciąganie do sektora młodych osób zajmujących się działalnością rolną. Inną regularnie podnoszoną kwestią był niski poziom dochodów z działalności rolniczej i różnica między przychodami z rolnictwa a zarobkiem uzyskiwanym w innych sektorach w obrębie tych samych regionów o przeważnie wiejskim charakterze.
Większość młodych osób pracujących w rolnictwie podkreślała złożoność i biurokratyczne obciążenia związane z WPR, zwłaszcza w odniesieniu do zasady wzajemnej zgodności i wniosków dotyczących uczestniczenia w programach rolnych.
Młode osoby trudniące się rolnictwem uznają potrzebę utrzymania w UE najwyższych standardów produkcji, ale postrzegają import produktów rolnych o normach niższych niż te, które obowiązują w UE jako ograniczenie ich zdolności do uzyskania uczciwych cen i zwrotu z rynku. Irlandia, Francja i Polska zwróciły zwłaszcza uwagę na umowę handlową z Mercosurem, a Polska dodatkowo poruszyła kwestię problemów związanych z przywozem z Ukrainy, natomiast Włochy odczuwają wpływ porozumień dwustronnych z krajami śródziemnomorskimi.
Niedociągnięcia związane z dostępnością ziemi i mobilnością gruntów wynikające ze zjawiska koncentracji, a także brak odpowiedniego systemu emerytalnego, stanowią przeszkodę w wymianie pokoleniowej.
Wiele młodych osób pracujących na roli zwróciło uwagę na zmiany w stylu życia związane z prowadzeniem działalności rolnej, takie jak uzyskiwanie niskiego dochodu, mieszkanie w regionach oddalonych, brak podstawowych usług, w tym do połączeń szerokopasmowych, oraz izolacja społeczna.
Ogromna większość zainteresowanych stron, z którymi się skonsultowano, twierdzi, że pomoc na rozpoczęcie działalności rolnej przyznawana młodym osobom nie jest wystarczająca na zakładanie przedsiębiorstw wiejskich.
Ponad połowa zainteresowanych stron, z którymi się skonsultowano, utrzymuje, że nieuwzględnienie w obecnej WPR 2014–2020 pomocy w przechodzeniu na wcześniejszą emeryturę ogranicza wymianę pokoleniową. Tego rodzaju wsparcie było przewidziane w poprzedniej WPR 2007–2013.
Większość młodych osób rozpoczynających działalność rolniczą nie przychodzi z innego sektora i nie zakłada nowego gospodarstwa, ale raczej przejmuje już istniejące gospodarstwo. Z tego powodu zainteresowane strony zwracają przede wszystkim uwagę na środki, które są potrzebne do ułatwienia tego procesu. Za pomocą środków koncentrujących się wyłącznie na nowych podmiotach można osiągnąć zaledwie częściowy sukces (Włochy są wyjątkiem, ponieważ wiele nowych podmiotów pochodzi spoza sektora). Udana wymiana pokoleniowa zależy w dużej mierze od jak najskuteczniejszego przekazywania gospodarstw.
Krajowe ramy prawne dotyczące przekazywania gospodarstw rolnych okazały się w większości państw członkowskich niewystarczające, co komplikuje dostęp do przekazywania gospodarstw zarówno jednostkom przekazującym, jak i przejmującym.
Oprócz środków WPR, również krajowe regulacje odgrywają kluczową rolę w ułatwianiu wymiany pokoleniowej.
Młode kobiety przejmujące odpowiedzialność za zarządzanie przedsiębiorstwem rolnym stanowią jedynie niewielki odsetek młodych osób pracujących w rolnictwie.
Ogromna większość skonsultowanych zainteresowanych stron twierdzi, że dodatek do dochodu w ramach płatności bezpośrednich dla młodych osób trudniących się rolnictwem ma decydujące znaczenie dla wyboru zawodu rolnika. Istnieje silne przekonanie, że większość młodych osób trudniących się działalnością rolną nie byłaby w stanie podjąć tego zawodu bez dodatkowego wsparcia.
Około dwóch trzecich skonsultowanych zainteresowanych stron utrzymuje, że przedłużenie z obecnych pięciu do powiedzmy dziesięciu lat okresu kwalifikującego młode osoby zatrudnione w rolnictwie do otrzymywania płatności skuteczniej przyciągnęłoby do sektora osoby, które wcześniej nie zajmowały się rolnictwem.
Płatności przeznaczone dla młodych rolników również świadczą o trudnościach w dostępie, gdyż przydział środków budżetowych na ten cel przez państwa członkowskie nie przekracza 2 % puli krajowej na płatności bezpośrednie zgodnie z postanowieniami WPR w tej dziedzinie na lata 2014–2020. Zatem można stwierdzić, że wielu młodym rolnikom odmawia się płatności z powodu braku środków budżetowych.
Skuteczne wykonywanie działalności rolnej wymaga ogromnych nakładów kapitału i inwestycji. Zazwyczaj młode osoby zakładające przedsiębiorstwa nie dysponują niezbędnymi środkami ku temu, podczas gdy młodzi rolnicy i rolniczki powinny móc planować swój proces rozwoju w perspektywie długoterminowej i dokonywać odpowiednich inwestycji. Wymaga to przewidywalnych warunków finansowania opartych zwłaszcza na dostępnych instrumentach finansowych i odpowiednich środkach zarządzania ryzykiem.
Czytaj dalej na następnej stronie...