Wniosek Zarządu KRIR o zablokowanie importu zbóż - wyjaśnienia resortu rolnictwa

Z danych Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW wynika, że w okresie 09–15.01.2023 r. pszenica konsumpcyjna kosztowała netto 1398 zł/t i była tańsza o ok. 5,7% niż przed miesiącem, ale o ok. 11% droższa niż przed wybuchem wojny na Ukrainie, o 7% droższa niż rok wcześniej i o 52% droższa niż 2 lata temu. Kukurydza paszowa kosztowała 1287 zł/t, tj. o 17% więcej niż przed wybuchem wojny na Ukrainie, o 21% więcej niż rok temu i o 59% więcej niż 2 lata temu. Na spadki cen kukurydzy w ostatnim okresie, oprócz przywozu z Ukrainy, ma wpływ sezonowa obniżka cen wynikająca ze zwiększonej podaży tego zboża w związku ze żniwami kukurydzianymi.

Taka tendencja obserwowana jest na rynku co roku.

Ministerstwo stale monitoruje sytuację na rynku produktów rolnych w związku z przywozem z Ukrainy i na bieżąco prowadzi dialog zarówno z uczestnikami rynku, Komisją Europejską, innymi państwami członkowskimi UE, jak i właściwymi resortami i inspekcjami kontrolującymi importowane zboże w celu wypracowania możliwych do zastosowania rozwiązań, w tym ewentualnego wsparcia, aby złagodzić skutki tego przywozu.

Po wybuchu wojny na prośbę Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Krajowa Administracja Skarbowa co tydzień przekazuje bieżące informacje o przywozie zbóż do Polski z Ukrainy oraz o tranzycie. Dzięki temu stale monitorowany jest ten przywóz pod względem ilościowym.

Zboże przywożone z Ukrainy jest także ściśle monitorowane i kontrolowane w zależności od przeznaczenia przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa (na cele nasienne), Inspekcję Weterynaryjną (na cele paszowe), Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych oraz Państwową Inspekcję Sanitarną. Stoimy na stanowisku, że postulowane przez Komisję Europejską czy Ukrainę przyspieszenie przeprowadzania kontroli granicznych nie może skutkować obniżeniem ich standardów i wzrostem potencjalnego zagrożenia dla bezpieczeństwa konsumentów.

W związku z przywozem zboża deklarowanego jako „techniczne” w celu uniknięcia kontroli granicznej, w grudniu 2022 r. KAS wzmocnił nadzór nad przywozem takiego zboża. Obecnie wszystkie przesyłki zboża deklarowanego jako techniczne są kierowane do granicznej kontroli zarówno weterynaryjnej, jak i sanitarnej oraz fitosanitarnej. Badano skalę przywozu tego zboża przed zaostrzeniem kontroli zboża technicznego i wynika z niej, że w przypadku pszenicy było to do 10% ogólnego przywozu, a w przypadku kukurydzy niespełna 2%.

Przesyłki zboża wprowadzone na obszar celny UE, a także przedsiębiorcy w tzw. Kanałach importowych (np. producenci, importerzy, wprowadzający do obrotu, detaliści), mogą podlegać kontroli również na rynku krajowym. Kontrole takie prowadzi Wojewoda, przy pomocy Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Wojewódzkiego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Wojewódzkiego Lekarza Weterynarii oraz Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego, m.in. w przypadku jeśli są wątpliwości, co do przeznaczenia zbóż po dokonaniu odprawy celnej.

Wprowadzenie zakazu importu produktów rolnych z Ukrainy do Polski nie jest możliwe ze względu na obowiązujące umowy międzynarodowe zarówno pomiędzy Unią Europejską i Ukrainą jak i zasady Światowej Organizacji Handlu. Mając na względzie zwiększony napływ zbóż z Ukrainy podjęto szereg działań, które mają za zadanie przeciwdziałać negatywnym skutkom tego importu na krajowy rynek.

W celu upłynnienia nadwyżek prowadzimy działania aby zwiększyć wywóz zbóż z Polski.

Prognozuje się, że ten wywóz w sezonie 2022/2023 będzie rekordowy (ok. 12 mln ton) w porównaniu do 9,2 mln ton w sezonie poprzednim. Trzeba podkreślić udział Elewarr sp. z o.o. (część Krajowej Grupy Spożywczej) w rozbudowie powierzchni magazynowej zbóż w Polsce. Spółka Elewarr rozpoczęła też działalność w obszarze eksportu zboża drogą morską. Spółka prowadziła też w czasie żniw kukurydzianych ciągły skup krajowej kukurydzy mokrej.

W kwestii tranzytu i udrożnienia eksportu zboża z Polski są podejmowane liczne inwestycje drogowe i kolejowe istotne z punktu widzenia transgranicznego, budowane są także silosy zbożowe oraz hale do przeładunku zboża.

W odniesieniu do postulatu uruchomienia klauzuli ochronnej w imporcie z Ukrainy informujemy, że rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 870/2022 wprowadziło na jeden rok tzw. autonomiczne środki handlowe (ATM) tj. czasowe zniesienie wszystkich ceł w imporcie z Ukrainy. Klauzula ochronna umożliwia przywrócenie ceł, gdy import określonego produktu powoduje poważne trudności dla unijnych producentów.

Zastosowanie klauzuli ochronnej w stosunku do kukurydzy importowanej z Ukrainy wymagałoby więc najpierw podniesienia unijnego cła na kukurydzę erga omnes (obecnie na poziomie zerowym). Decyzja o zastosowaniu tego środka ochronnego tj. o przywróceniu cła, jest ostatecznie w gestii Komisji Europejskiej, która bada, czy zachodzą wymagane przesłanki. Decyzja taka musiałaby dotyczyć całej UE, a nie tylko państwa członkowskiego, w którym występują trudności z nadmiernym importem.

MRiRW nadal na bieżąco będzie monitorować sytuację na rynku produktów rolnych w związku z przywozem z Ukrainy i podejmować działania na polu krajowym i unijnym mające na celu stabilizację rynków.