Informacja zbiorcza o wynikach kontroli planowej w zakresie jakości handlowej świeżych owoców i warzyw

I. CEL KONTROLI

Celem kontroli było sprawdzenie jakości handlowej wybranych gatunków świeżych owoców i warzyw, głównie: jabłek, owoców cytrusowych, owoców kiwi, winogron stołowych, orzechów laskowych i włoskich oraz pomidorów, papryki, ogórków i czosnku w zakresie zgodności z wymaganiami określonymi w normach handlowych Unii Europejskiej oraz przepisami ogólnymi dotyczącymi jakości handlowej świeżych owoców i warzyw.

II. ZAKRES KONTROLI

Kontrole przeprowadzono w 148 podmiotach gospodarczych, w tym przede wszystkim w hipermarketach i supermarketach (90% ogółu), hurtowniach i centrach dystrybucyjnych (7% ogółu) oraz w sklepach detalicznych (3% ogółu).

Kontrolą w zakresie jakości handlowej objęto ogółem 1939 partii o łącznej masie 203,7 t,
w tym:

• 1219 partii świeżych owoców o masie  152,2 t, w tym 32 partie orzechów laskowych i włoskich o łącznej masie 0,3 t,

• 720 partii świeżych warzyw o masie 51,5 t.

Ponadto, podczas kontroli zbadano 68 partii pomidorów, o łącznej masie 28,8 t na obecność modyfikacji pomidora niedopuszczalnej w UE – Nema 282F (zeneca). W żadnej spośród zbadanych próbek nie stwierdzono obecności GMO.

III. WYNIKI KONTROLI

Wymagań jakości handlowej, określonych w normach handlowych Unii Europejskiej (w normach szczegółowych i  normie ogólnej), nie spełniały 342 partie świeżych owoców i warzyw (co stanowiło 18% wszystkich skontrolowanych partii) o łącznej masie 23,9 t (12% masy partii skontrolowanych), w tym:

• 216 partii owoców, w tym 9 partii orzechów laskowych i włoskich

• 126 partii warzyw.

 

Nieprawidłowości stwierdzone w toku kontroli:

wymagania jakościowe

Wymagań jakościowych, innych niż znakowanie, nie spełniało 70 partii świeżych owoców i warzyw o łącznej masie 7 t, (tj. 4% wszystkich skontrolowanych partii i 3% masy skontrolowanych partii). Nieprawidłowości dotyczyły przede wszystkim:

• niespełnienia wymagań minimalnych - 25 partii owoców i warzyw – w przypadku norm szczegółowych i normy ogólnej. Oferowane do sprzedaży owoce i warzywa były nieświeże, często przejrzałe z objawami gnicia i psucia,

• niespełnienia wymagań zadeklarowanej klasy jakości - 30 partii. Kwestionowane partie nie spełniały wymagań deklarowanej klasy I lub klasy ‘extra’. Stopień wad i uszkodzeń kwestionowanych partii wskazywał na konieczność przeklasyfikowania ich do klas niższych, tj. klasy I lub klasy II - w przypadku norm szczegółowych,

• niespełnienia wymagań dotyczących wielkości - 18 partii. Kwestionowane partie nie spełniały wymagań wielkości minimalnej oraz wymagań dotyczących sortowania – w przypadku norm szczegółowych,

• niespełnienia wymagań dotyczących prezentacji - 10 partii. Kwestionowane partie nie spełniały wymagań dotyczących jednolitości odmianowej, jednolitości wielkości oraz pochodzenia produktów prezentowanych w jednym opakowaniu – w przypadku norm szczegółowych,

• niespełnienia wymagań dotyczących dojrzałości - 1 partia mandarynek. Partia nie spełniała wymagań odnośnie minimalnej zawartości soku określonych w szczegółowej normie handlowej dla owoców cytrusowych.

znakowanie 

Wymagań odnośnie znakowania, nie spełniało  301 partii świeżych owoców i warzyw o łącznej masie 19,6 t, (tj. 16% wszystkich skontrolowanych partii i 10% masy skontrolowanych partii).

Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości:

• podawanie błędnych informacji o kraju pochodzenia, tj. na wywieszce przy produkcie podawano więcej niż jeden kraj pochodzenia lub kraj pochodzenia inny niż na opakowaniu (co stanowiło 5% skontrolowanych partii),

• brak informacji o kraju pochodzenia (co stanowiło 3% skontrolowanych partii),

• brak cech identyfikacyjnych, tj. nazwy i adresu pakującego i/lub wysyłającego,

• brak informacji o klasie jakości, nazwie odmiany, wielkości - w przypadku norm szczegółowych,

• podawanie błędnych informacji o klasie jakości, nazwie odmiany lub wielkości, np. na wywieszce przy produkcie podawano klasę jakości lub nazwę odmiany inną niż deklarowana na opakowaniu lub umieszczano więcej niż jedną nazwę odmiany - w przypadku norm szczegółowych,

• podawanie klasy jakości na produktach objętych wymaganiami ogólnej normy handlowej, w której brak jest przepisów dotyczących klasyfikacji.

Niektóre z kontrolowanych partii nie spełniały jednocześnie kilku wymagań określonych w normach jakości handlowej.
pozostałe nieprawidłowości:

• umieszczanie niepełnych informacji w fakturach i dokumentach towarzyszących (w 80 skontrolowanych podmiotach),
  

• niedopełnienie obowiązku  przekazania informacji o ilości wprowadzonych do obrotu owoców i warzyw (w 2 skontrolowanych podmiotach),

• brak legalizacji wag (w 1 skontrolowanym podmiocie).

 IV. SANKCJE

W związku z zaistniałymi nieprawidłowościami w zakresie jakości handlowej świeżych owoców i warzyw, wojewódzkie inspektoraty JHARS zastosowały następujące sankcje:

• 17 decyzji administracyjnych, w tym 12 decyzji nakazujących poddanie artykułów rolno-spożywczych zabiegom prawidłowego oznakowania, 4 decyzje zakazujące wprowadzenia artykułu rolno-spożywczego do obrotu,1 decyzję o przeklasyfikowaniu artykułu do niższej klasy.

• 83 mandaty karne na łączną kwotę 18 000  zł.

V. PODSUMOWANIE I WNIOSKI

Przeprowadzona kontrola była pierwszą kontrolą w zakresie świeżych owoców i warzyw planowanych na rok 2011.

Kontrola skoncentrowana była na hipermarketach i supermarketach posiadających samoobsługowe działy owocowo – warzywne, w których towary prezentowane są bezpośrednio konsumentowi finalnemu. Inspektorzy zwracali szczególną uwagę na rzetelne oznakowanie oferowanych do sprzedaży owoców i warzyw a także na informacje zawarte w dokumentach towarzyszących partiom znajdującym się w kontrolowanych podmiotach.

Ujawnione w toku nieprawidłowości dotyczyły przede wszystkim znakowania świeżych owoców i warzyw. Niezgodnie z wymaganiami określonymi w normach handlowych oznakowano 16% objętych kontrolą partii (10% masy partii). Najczęściej kwestionowano podawanie nieprawidłowych informacji o kraju pochodzenia (5% skontrolowanych partii) lub całkowity brak takiej informacji (3% skontrolowanych partii). Zamiast jednego kraju pochodzenia danej partii, na tabliczkach umieszczano informacje o 2, 3 a nawet 4 różnych krajach. Taka praktyka wprowadza konsumenta w błąd i uniemożliwia mu dokonanie świadomego wyboru danego produktu.

Ponadto, w przypadku świeżych owoców i warzyw objętych wymaganiami ogólnej normy podawano bezpodstawnie informacje o klasie jakości, mimo, że zgodnie z przepisami określonymi w aktach prawnych Unii Europejskiej, norma ogólna nie zawiera wymagań odnośnie klasyfikacji produktów.

Kontrola dokumentacji towarzyszącej partiom wykazała, iż ponad połowa podmiotów dysponowała dokumentami, w których nie umieszczono podstawowych wymaganych prawem informacji, tj. kraju pochodzenia oraz w stosownych przypadkach, klasy, odmiany, lub typu handlowego, zgodnie z wymaganiami odpowiedniej normy handlowej.

Pozostałych wyróżników jakości handlowej nie spełniało 4% skontrolowanych partii (3% masy partii). Kwestionowano głównie niespełnienie wymagań minimalnych, wymagań deklarowanej klasy jakości oraz wymagań wielkości i prezentacji. Procent nieprawidłowości w tym zakresie był stosunkowo wysoki w porównaniu z poprzednią kontrolą przeprowadzoną w III kwartale 2010 roku, kiedy kwestionowano zaledwie 1% liczby partii (1% masy partii). Różnica ta wynika przede wszystkim z różnego zakresu kontroli oraz rodzaju podmiotów objętych danymi kontrolami.

Wykres 1. Udział liczby partii owoców i warzyw nie spełniających wymagań określonych w normach, w stosunku do wszystkich partii skontrolowanych, w latach 2009-2011, z podziałem na kwartały (w %).

Porównując wyniki kontroli prowadzonych w latach 2009-2011, można stwierdzić, iż w odniesieniu do liczby partii, procentowy udział  nieprawidłowości w kolejnych kwartałach roku 2009, 2010 i 2011 sukcesywnie malał. Powyższe może świadczyć o wzrastającej świadomości handlowców względem konieczności przestrzegania wymagań określonych w normach jakości handlowej dla świeżych owoców i warzyw (Wykres 1.).