Wigilia. Obrzędy i tradycje

Wieczerza wigilijna

Wieczerzę poprzedza przygotowanie choinki, jak też domowej szopki. Ma charakter ściśle rodzinny, ale zaprasza się także przyjaciół i osoby mieszkające samotnie.

Pod białym obrusem kładziemy siano (symbolika szopki betlejemskiej). Do stołu zasiadamy po ukazaniu się pierwszej gwiazdy na niebie. Uczestnicy kolacji dzielą się białym opłatkiem, składają życzenia, a także wybaczają wzajemne urazy. Przy stole pozostawia się wolne nakrycia dla ewentualnego gościa. Według tradycji ilość potraw wigilijnych powinna być nieparzysta. Wieczerza chłopska składała się z pięciu lub siedmiu potraw, szlachecka z dziewięciu, a u arystokracji z jedenastu. Wyjaśnienie tego wymogu było różne: 7 - jako siedem dni tygodnia, 9 - na cześć dziewięciu chórów anielskich. Dopuszczalna była ilość 12 potraw - na cześć dwunastu apostołów. Nieparzysta ilość potraw miała zapewnić urodzaj lub dobrą pracę w przyszłym roku. Potrawy powinny zawierać wszystkie płody rolne, aby obrodziły w następnym roku. Wskazane też było skosztować wszystkich potraw, żeby nie zabrakło którejś podczas następnej wieczerzy wigilijnej. Kolację otwierała jedna z tradycyjnych zup wigilijnych - najczęściej barszcz czerwony z uszkami, zupa grzybowa lub rzadziej - migdałowa. Oprócz dań rybnych podawano staropolski groch z kapustą, potrawy z grzybów suszonych, kompoty z suszonych owoców, a także łamańce z makiem lub pochodzącą ze wschodnich rejonów Polski słynną kutię oraz ciasta, a zwłaszcza świąteczny makowiec. Po skończonej wieczerzy śpiewano kolędy i obdarowywano się prezentami.

Choinka

W wielu kulturach i religiach jest symbolem życia, płodności, odradzania się i trwania. Również ozdobom choinkowym nadaje się głębszy sens. Na szczycie drzewka zawieszano gwiazdę symbolizującą gwiazdę betlejemską. Jabłka na choince to symbol biblijnego jabłka Adama i Ewy. Papierowe łańcuchy identyfikowano z okowami zniewolenia grzechem. Oświetlenie choinkowe wskazywało na Chrystusa, który przyszedł na świat jako "światło dla pogan". Zaś żywe zielone drzewko to symbol Chrystusa - źródło wszelkiego życia.

Świąteczną choinkę należy ubierać dopiero w wieczór wigilijny, a lampki zapalać po pojawieniu się na niebie pierwszej gwiazdy.

Wolne miejsce przy stole

Pozostawiając wolne miejsce przy stole wyrażamy pamięć o naszych bliskich, którzy nie mogą świąt spędzić z nami. Miejsce to może również przypominać nam zmarłego członka rodziny.

Parzysta ilość osób

Według tradycji wigilijnej do stołu zasiadała parzysta liczba osób. Nieparzysta wróżyła dla nich nieszczęście. Najbardziej unikano liczby 13. Feralna 13 bierze swój początek od Ostatniej Wieczerzy. Jeżeli ilość biesiadników była nieparzysta, wówczas w bogatszych lub szlacheckich domach zapraszano do stołu kogoś ze służby, w biedniejszych domach jakiegoś żebraka. Do stołu zasiadano według wieku lub hierarchii. Według wieku dlatego, aby "w takiej kolejności schodzić z tego świata", a według hierarchii dlatego, gdyż osoba o najwyższej pozycji - najczęściej był to gospodarz - rozpoczynała wieczerzę.

Czytaj dalej na następnej stronie...