Wyszukaj termin związany z rolnictwem

---

Królik domowy

Dodano: 2011-02-17

---

Królik domowy (Oryctolagus cuniculus f. domestica) – udomowiona forma królika europejskiego (Oryctolagus cuniculus), zajęczaka z rodziny zającowatych. Prawdopodobnie po raz pierwszy udomowiony w Hiszpanii, a Rzymianie podbijając ten kraj przenieśli ten sposób hodowli na teren imperium rzymskiego[1]. Początkowo celem hodowli królików było tylko zwiększenie masy ciała. Z czasem hodowano je również dla wełny i skór. Królik ma nie tylko znaczenie gospodarcze, ale jest również użytkowany jako zwierzę laboratoryjne i coraz częściej pełni funkcję zwierzęcia domowego utrzymywanego dla towarzystwa.

Charakterystyka ogólna

Króliki posiadają charakterystyczne długie uszy, krótki ogon, charakterystyczny poruszający się nos, długie tylne łapy, przednie - krótsze oraz oczy duże, okrągłe i wypukłe. Żyją zazwyczaj od 6 do 8 lat i ważą do 7 kg. Zdolność płciową osiągają w wieku 4-8 miesięcy[2]. Długie uszy wyostrzają słuch oraz uczestniczą w procesie termoregulacji[3]. Oczy królicze umożliwiają widzenie nawet w ciemnościach. Ich boczne ustawienie zwiększa kąt widzenia. Ponadto króliki mają bardzo dobrze rozwinięty węch.

Zajęczak czy gryzoń

Podstawową różnicą w budowie między zajęczakami, a gryzoniami jest uzębienie. Gryzonie posiadają parę górnych siekaczy, a zajęczaki, w tym króliki, posiadają dwie pary siekaczy (górne i dolne) oraz mają charakterystyczne długie uszy (przykład po lewej) uczestniczące w procesie termoregulacji. Gryzonie poruszają dolną szczęką w przód i tył, a zającowate rozdrabniają pożywienie okrężnymi ruchami szczęki.[4] Ponadto gryzonie są w stanie trzymać pożywienie w przednich łapach, a zajęczaki - nie.[4] Zgodnie z dzisiejszym stanem wiedzy wydaje się, że zajęczaki i gryzonie ewoluowały niezależnie z pierwotnych ssaków owadożernych.[4]

Historia

Związki człowieka z królikiem można prześledzić od czasów biblijnych. Księgi Kapłańska i Powtórzonego Prawa wymieniają królika jako zwierzę nieczyste. Feniccy żeglarze natknęli się na króliki na półwyspie Iberyjskim i omyłkowo biorąc je za góralki nazwali je i-shepan-ham[5]. Błędnie użyta fenicka nazwa królika stała się podstawą dla łacińskiej nazwy prowincji rzymskiej - Hispanii. Starożytny geograf Strabon napisał w 3 tomie swojego dzieła Geographica hypomnemata określił Hiszpanię jako "krainę królików"[6]. Pliniusz Starszy w swej Historia naturae pisze o pladze królików na Balearach oraz o zniszczeniach w umocnieniach miasta Tarragona[5][7] dokonanych przez króliki kopiące swoje nory w wałach miasta. Mięso królików było na tyle lubiane przez Rzymian, że introdukowali oni króliki na terenie całego Imperium Rzymskiego.

Dobór sztuczny królików rozpoczął się w średniowieczu we francuskich klasztorach. Mnisi byli zainteresowani królikami, ponieważ uważali nowo narodzone zwierzęta jak też królicze płody za zwierzęta wodne, których mięso mogło być spożywane w czasie Wielkiego Postu.[5]

Początkowo dobór był ukierunkowany na wielkość i łagodność zwierząt. W XVI pojawiły się pierwsze rasy kolorowe. Jednym z pierwszych przykładów królików hodowanych dla ich futra przedstawia obraz Hansa Hoffmanna Hare z 1587.[5] W 1700 istniało już 7 ras kolorowych.

W XIX wieku, kiedy pojawiło się powszechne upodobanie zwierząt, miłośnicy królików rozpoczęli pokazy królików w Europie Zachodniej i Stanach Zjednoczonych. Tworzono i modyfikowano rasy dla potrzeb widowisk, odchodząc od ras, które były stworzone w celu dostarczania pokarmu, futra lub wełny.

Pojawienie się królików, jako zwierząt trzymanych w domach rozpoczęło się w Epoce wiktoriańskiej. Udomowione króliki stawały się popularne jako zwierzęta pokazowe i maskotki. pokazy królików występowały w wielu miejscach i zostały usankcjonowane w Kanadzie i USA przez American Rabbit Breeders' Association (ARBA).

Chów i hodowla

Królik domowy jest hodowany dla mięsa, skór, wełny i futra. Największymi producentami mięsa króliczego na świecie są Hiszpania, Francja i Włochy[8]. W Polsce hodowla królików rozwinęła się po II wojnie światowej. Częściowo podupadła po 1989, jednak teraz ponownie rozwija się.

Wg Głównego Urzędu Statystycznego w roku 2007 w rzeźniach i ubojniach ubito 591 220 królików[9]. Jednak inna publikacja tej samej instytucji mówi, że pogłowie samic królików w czerwcu 2007 roku wynosiło 1 075 200[9]. W dokumencie GUS "Fizyczne rozmiary produkcji zwierzęcej w 2007 roku" liczba ubitych królików podana jest w tonach: 5 942[9]. Dzieląc liczbę ton przez 3,5 kg (średnia wagę królika hodowanego na mięso, futro i wełnę) otrzymamy około 1 mln 698 tysięcy królików ubitych[10].

Pomieszczenia

Króliki jako zwierzęta udomowione wymagają odpowiedniego zaadoptowania pomieszczeń, które zapewnią odpowiednią ochronę przed ich naturalnymi wrogami i niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi. W ciągu wielu lat hodowli w zależności od strefy geograficznej, rozmiaru i kierunku hodowli ukształtowały się bardzo różne techniki chowu królików.

Wybrane systemy chowu królików[11]:

• chów półwolny – w okresie średniowiecza kontynuowany jako tzw. chów ogrodowy

• chów w pomieszczeniach inwentarskich

• chów w klatkach na otwartej przestrzeni

• chów w nieogrzewanych pomieszczeniach zamkniętych

• chów w pomieszczeniach ogrzewanych

Pielęgnacja

Królik jest zwierzęciem łatwym w utrzymaniu. Jednak oprócz karmienia wymaga odpowiedniej pielęgnacji. Najważniejsze jest utrzymanie czystości w klatkach i w ich pobliżu. Systematycznie trzeba usuwać odchody, które są powodem zanieczyszczenia futerek i mogą stać się przyczyną zakażenia, dlatego że często zawierają jaja pasożytów i zarazki chorobotwórcze. Szczególnie upał i duża wilgotność powietrza przyspieszają rozkład odchodów i sprzyjają rozwijaniu się bakterii i grzybów. Należy dbać o prawidłową budowę ścieków w klatkach i systematycznie zmieniać ściółkę. Nie można dopuścić, żeby klatka zaczęła śmierdzieć. Raz lub dwa razy w tygodniu powinno się szczotkować futerko i pielęgnować skórę zwierzęcia. Po szczotkowaniu można wytrzeć miękką szmatką lub irchą. Nie można myć królików mydłem i wodą, ponieważ sierść traci wtedy swój naturalny połysk, staje się szorstka i nastroszona.

Białe futerka królików można czyścić paloną magnezją, rozrobioną z wodą na rzadką pastę[12]. Pastę nakłada się szczoteczką na zanieczyszczone miejsca a po wyschnięciu szczotkuje. Trzeba regularnie skracać pazurki, bo mogą wyrosnąć tak, że będą utrudniały poruszanie się królikom. Powinno się również zwracać uwagę i oczyszczać znajdujące się w okolicach międzykrocza zewnętrzne narządy rozrodcze królików. Trzeba też dbać o dostarczenie twardej karmy, aby mogły stale ścierać odrastające siekacze. W przeciwnym razie uniemożliwią one zamykanie pyszczka.

Praca hodowlana

Praca hodowlana ma na celu poprawienie cech dziedzicznych i zmierza do zwiększenia wartości użytkowej królika z pokolenia na pokolenie. Prowadzona jest głównie na fermach zarodowych i reprodukcyjnych.

W celu poprawy wartości użytkowej hodowcy królików wybierają i przeznaczają do rozrodu zwierzęta o najlepszych cechach i nie dopuszczają do rozrodu zwierząt o cechach niepożądanych[13]. W selekcji brana jest pod uwagę głównie wartość użytkowa i hodowlana zwierząt. W przypadku użytkowania w kierunku mięsnym nie przywiązuje się jednak znaczenia do oznak rasowych, bo przeważnie nie ma to związku z wydajnością rzeźną.

Rozród

Króliki mogą być używane do rozrodu dopiero po osiągnięciu dostatecznego rozwoju fizycznego i dojrzałości płciowej. Króliki wszystkich ras osiągają dojrzałość płciową w wieku około 3–4 miesięcy[14]. Młodzież urodzona jesienią dojrzewa wcześniej niż urodzona wiosną lub latem. Niemniej jednak ten wczesny etap dojrzałości płciowej nie jest równoznaczny z pełną zdolnością rozrodczą. U królików osiągnięcie tej zdolności zależy od wielu czynników, takich jak: rasa, warunki pomieszczeniowe, żywieniowe czy sezon rozpłodu. W zwykłych warunkach chowu rasy małe i średnio duże osiągają zdolność rozrodczą w wieku około 5-7 miesięcy, z kolei rasy duże ( w tym odmiany reksów i angory) w wieku około 8 miesięcy[14]. Ciąża u królika trwa z reguły 31-32 dni. W trakcie hodowli uzyskuje się do 5 miotów rocznie[15].

Wychów

Króliczki rodzą się ślepe, głuche i nagie[16]. Ważą w zależności od rasy i liczebności miotu od 40 do 70 g[17]. Okrywa włosowa zaczyna im wyrastać dopiero po 3 dniach, a oczy otwierają po 10–12 dniach[17]. Liczba młodych w gnieździe zależy przede wszystkim od rasy. Młode króliki są bezradne, ale nie wymagają specjalnych zabiegów ze strony hodowcy. Szczególną uwagę należy natomiast zwrócić na karmiącą samicę, trzeba zapewnić jej spokój, unikać częstego chwytania i nie dopuszczać w pobliże innych zwierząt i obcych ludzi. Młode można odstawić od matki po 7-8 tygodniu życia[18].

Użytkowość

Testy laboratoryjne

Króliki wykorzystuje się w pracach laboratoryjnych, takich jak produkcja przeciwciał ratujących życie szczepionek oraz w badaniach toksykologii męskiego układu płciowego. Environmental Health Perspective opublikowany przez National Institutes of Health podaje: "Królik [jest] niezwykle wartościowym modelem do badań efektów chemicznych lub innych bodźców na męski układ rozrodczy."

Według Towarzystwa Humanitarnego Stanów Zjednoczonych króliki są także szeroko stosowane w badaniu astmy oskrzelowej, zapobieganiu udarowi mózgu, mukowiscydozy, cukrzycy i nowotworów złośliwych. Obrońcy praw zwierząt[19] są przeciwni eksperymentom na zwierzętach w celach niemedycznych, takich jak testowanie kosmetyków i środków czystości, rezultatem czego jest zmniejszenie użycia królików w tych testach[20].

Królik w domu

Królik z uwagi na niewielkie wymagania hodowlane i przyjacielskość w stosunku do człowieka, coraz częściej utrzymywany jest jako zwierzę pokojowe dla towarzystwa.

Kupno królika

Dobrze jest królika nabyć bezpośrednio u hodowcy[21]. Wtedy zwierzęta odstępujące od wzorca rasy z małymi wadami np. niewłaściwe umaszczone, czy z za długimi uszami można uzyskać taniej. W sklepach zoologicznych można kupić głównie nierasowe króliki. Bywa, że są tam źle traktowane i chore[22] [23].

Jednak solidni sprzedawcy dbają o higienę zwierząt[24]. Przy zakupie wystarczy dokładnie obejrzeć nabyte zwierzę i jego otoczenie. Szczególną uwagę należy zwrócić na czystość w klatce. Zdrowy królik ma żywe oczy, jest ruchliwy i ma czyste, lśniące futerko. Innym sposobem pozyskania królika jest adopcja. Adopcję królików na szerszą skalę prowadzi Stowarzyszenie Pomocy Królikom. Są to zwierzęta porzucone i niechciane przez swoich właścicieli. Więcej o nich można przeczytać w dziale Adopcje w artykule o SPK. Tam też poznamy szczegóły i zalety adopcji.

Towarzystwo dla królika

Królik jest zwierzęciem towarzyskim, dlatego powinno się go trzymać pojedynczo tylko wtedy gdy ma się dla niego dużo czasu. Co najmniej godzinę dziennie. Jeżeli nie mamy wystarczająco dużo czasu to trzeba zakupić dwa zwierzątka. Najlepiej dwie samiczki, bo samce gdy dorosną nie będą się tolerować. Ewentualnie można nabyć parkę i wykastrować samczyka. Towarzystwem też mogą być zwierzęta innego gatunku. Często pies lub kot zaprzyjaźniają się z królikiem[25]. Jednak ich znajomość rozwija się bardzo wolno, ponieważ z natury psy i koty są wrogami królików. Odpowiednim towarzystwem dla królika mogą być szynszyle lub świnka morska.

Króliczy dom

Klatka

Szerokość klatki powinna być przynajmniej taka, aby królik mógł się rozciągnąć na całej jej długości, ale wymiary jej nie powinny być mniejsze niż 100x80 cm oraz wysokość - 60 cm dla ras dużych i angorów[26]. Przy wyborze klatki należy pamiętać, że powinna zapewnić ochronę i stanowić łatwy dostęp do obsługi królika. Dobrze jest, gdy klatka ma wysokie plastikowe ścianki, dobrą cyrkulację powietrza, kratka jej jest ocynkowana oraz posiada drzwiczki boczne i górne.

Ważne jest, aby w klatce znalazło się poidło (najlepiej duże), miseczka na jedzenie, paśnik (krata przyczepiona do boku klatki, do której wsadza się siano) i domek, gdzie królik będzie mógł się schować. Dodatkowo można zakupić kuwetę, która ułatwi dbanie o higienę klatki. Kuwetę należy ustawić w miejscu, gdzie królik zazwyczaj załatwia swoje potrzeby fizjologiczne i wypełnić ją wiórkami na bazie słomy. Klatkę najlepiej wypełnić wiórami i słomą ekologiczną. [27]

Wybieg

Królika mieszkającego w klatce należy wypuszczać na wybieg, którym może być mieszkanie. Najczęściej wtedy wybieg ogranicza się np. do jednego pokoju. Zwierzę nie powinno mieć dostępu do roślin, kabli elektrycznych, ciasnych miejsc, mebli, dywanów itp. Należy zapewnić również królikowi ciągły dostęp do klatki oraz być cały czas uważnym, ponieważ króliki wpadają pod nogi ludziom. [27]

Zagroda na otwartej przestrzeni

Królik, który ma być trzymany w zagrodzie na otwartej przestrzeni powinien być do niej przyzwyczajony już jako mały króliczek, ponieważ dorosłego osobnika możemy nie przyzwyczaić do takiej zagrody. Królik powinien mieć dostęp do tych samych akcesoriów i przedmiotów co w klatce. Dodatkowo należy go chronić przed takimi czynnikami atmosferycznymi jak temperatura, deszcz, przymrozki czy silne nasłonecznienie. Zagroda powinna znajdować się w zacienionym miejscu, gdzie nie będzie wiał silny wiatr. Należy pamiętać, że taką zagrodę trzeba czyścić i dawać królikowi pożywienie mimo, że ma on trawę.

Zagrożeniem dla królika trzymanego na otwartej przestrzeni są inne zwierzęta, także domowe, jak np. koty. Dlatego należy uniemożliwić im dostępu do królika. Królika należy chronić także przed samym sobą, ponieważ może się on wydostać z nawet bardzo wysokiej zagrody. Jeśli nie możemy odpowiednio zabezpieczyć zwierzęcia należy go cały czas pilnować, aby mu nic się nie stało.

Po prawej zdjęcie przedstawia zagrodę dla królika. Zabezpieczona jest ona od góry przezroczystymi płytami dociśniętymi kamieniami, ponadto znajduje się ona w półcieniu i jest osłonięta od wiatru. Królik ma także możliwość podkopania się pod płot, gdzie ma niższą temperaturę.

Opieka weterynaryjna

Króliki domowe są na ogół mało odporne, należy więc szczególnie dbać o nie i utrzymanie klatek w czystości. Powinno się również zwracać uwagę na ich stan zdrowia. Kiedy są chore lub ranne wymagają opieki weterynaryjnej. Można też poddawać je kontrolom i szczepieniom oraz opiece doraźnej. Niektórzy weterynarze wyspecjalizowali się w chirurgii królików i posiadają w tym zakresie dodatkowe kwalifikacje. W wielu krajach możliwe jest uzyskanie dyplomu weterynaryjnego specjalizującego w opiece i leczeniu królików.

W Wielkiej Brytanii na przykład, możliwe jest uzyskanie Certyfikatu z Medycyny Zoologicznej (ang.: Certificate in Zoological Medicine), czy Dyplomu z Medycyny Zoologicznej i Specjalisty rozpoznawczego z Medycyny i Chirurgii Króliczej (ang.: Diploma in Zoological Medicine and Recognised specialist in Rabbit Medicine and Surgery)[28]

Żywienie

Układ pokarmowy królików

Królik jest zwierzęciem roślinożernym, charakteryzuje się bardzo dobrze rozwiniętym przewodem pokarmowym dostosowanym do wykorzystania ciężko strawnych, balastowych części pasz. Żołądek królika jest stosunkowo mały. Ma pojemność 180-200 cm³ i jest słabo umięśniony, a pokarm przesuwa się w nim wyłącznie pod wpływem nacisku nowo połykanych porcji. Wobec tego każda dłuższa przerwa w przyjmowaniu pożywienia może być przyczyną zaburzeń trawiennych. Królik jednorazowo bardzo często pobiera niewielką ilość pokarmu. Stwierdzono, że w ciągu doby żeruje około 70 do 80 razy, a czas jednego posiłku trwa od 1 do 2 minut[29].

Stąd pochodzi przekonanie, że królik je bez przerwy. W nocy królik nie je, ale uzupełnia zawartość żołądka własnym kałem tzw. nocnym (koprofagia). Dlatego też przesuwanie miazgi pokarmowej nie ulega zakłóceniu. Królik wydala dwa rodzaje kału: zwykłe, owalne bobki i ciemne grudki o nieregularnym kształcie i miękkiej konsystencji. Zjada tylko miękką część kału, nie zjada bobków. Miękka frakcja zwana kałem nocnym, pojawia się zwykle po 6 godzinach od zjedzenia ostatniego posiłku tj. około północy. Królik pobiera ten kał prosto z odbytu i wypełnia nim około 1/3 żołądka.

Karmienie królików

Dieta udomowionego królika jest różna w zależności od celów, dla których jest on hodowany. Najważniejszym składnikiem diety ras królików hodowanych jako zwierzę domowe jest siano. Siano jest podstawą złożonych, wieloskładnikowych pokarmów (często podawanych w postaci zbitych kul - granulatu, który zawiera także inne potrzebne substancje). Uzupełnieniem pokarmu jest mieszanka (najczęściej suszonych) tymotki łąkowej (Phleum pratense), kupkówki pospolitej (Dactylis glomerata), czy owsa (Avena sativa), która jest niezbędną częścią diety królika domowego.

Oprócz ww. składników diety latem można podawać zielonki, a zimą - rośliny okopowe. Na paszę dla królików nadaje się również wiele dziko rosnących ziół np. łopian, dziki chrzan, rumianek i cykoria. Króliki bardzo lubią kapustę, ale należy jej dawać niewielkie ilości, aby uniknąć zaburzeń w trawieniu. Latem można podawać świeże liście i gałązki, a zimą suszone drzew takich jak: klon, osika, lipa, leszczyna, brzoza i wiele innych. Można też dodawać gałązki drzew i krzewów owocowych.

Ilość i rodzaj karmy decydująco wpływa na rozwój i kondycję zwierząt.

Choroby królików

Króliki są zwykle mało odporne na choroby[30]. Dlatego należy szczególnie o nie dbać, bo ich leczenie jest bardzo trudne i mało skuteczne.

Najczęstszymi przyczynami ich powstawania są:

• niedostateczna higiena i zła pielęgnacja

• niewłaściwe żywienie

• nieodkażanie klatek

• sprowadzenie chorób zakaźnych z zewnątrz

• rożnego rodzaju rany, zadrapania, stłuczenia, zwichnięcia, złamania i pogryzienia

• pasożyty zewnętrzne i wewnętrzne

Rasy

Podobnie jak rasy psów, rasy królików zostały głównie stworzone sztucznie przez człowieka, w różnych wiekach i dla różnych celów i różnią się cechami fizycznymi, wymogami hodowli lub opieki oraz temperamentem.

Przypisy

1. ↑ Roman Kopański: Racjonalny chów królików. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 15. ISBN 83-09-00748-1. 

2. ↑ Krzysztof Kostro i Zdzisław Gliński: Choroby królików, podstawy chowu i hodowli. Warszawa: PWRiL, 2005, s. 45. ISBN 83-09-01795-2. 

3. ↑ Krzysztof Kostro i Zdzisław Gliński: Choroby królików, podstawy chowu i hodowli. Warszawa: PWRiL, 2005, s. 29. ISBN 83-09-01795-2. 

4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Monika Wegler: Królik miniaturowy. Warszawa: Hachette Livre Polska, 2005, ss. 8-9. ISBN 83-7184-536-7. 

5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Kathy Laber-Laird, M. Michael Swindle: Handbook of Rodent and Rabbit Medicine. Elsevier Health Sciences, 1996, s. 278. ISBN 9780080425047. 

6. ↑ Eduardo Kac: Telepresence & Bio Art: Networking Humans, Rabbits, & Robots. University of Michigan Press, 2005, s. 311. ISBN 0472068105. 

7. ↑ Peter Ucko, G. Dimbleby: The Domestication and Exploitation of Plants and Animals. Aldine Transaction, 2007, s. 581. ISBN 0202361691. 

8. ↑ Paweł Bielański, Dorota Kowalska. Królik – nieznany czy znany? Cz. II. Świat. „Magazyn Weterynaryjny”, 2008. ul.29 Listopada 10 00-465 Warszawa: Medical Tribune Polska Sp. z o.o.. ISSN 1230-4425. 

9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Iwona Kossowska: RAPORT STATYSTYCZNY o rozmiarze hodowli zwierząt na futra i handlu wyrobami futrzarskimi w Polsce oparty na danych Głównego Urzędu Statystycznego www.stat.gov.pl. Stowarzyszenie Empatia, 2008. 

10. ↑ Stowarzyszenie Pomocy Królikom (pol.). [dostęp 4 grudnia 2008].

11. ↑ Roman Kopański: Racjonalny chów królików. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, ss. 37-40. ISBN 83-09-00748-1. 

12. ↑ Władysław Herman: Hodowla zwierząt futerkowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986. ISBN 83-01-06444 -7. 

13. ↑ Roman Kopański: Racjonalny chów królików. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 140. ISBN 83-09-00748-1. 

14. ↑ 14,0 14,1 Roman Kopański: Racjonalny chów królików. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 153. ISBN 83-09-00748-1. 

15. ↑ Królik domowy – WIEM, darmowa encyklopedia (pol.). [dostęp 3 grudnia 2008].

16. ↑ Michael Mettler: Króliki miniaturowe. Multico, 1993, s. 60. ISBN 83-7073-028-0. 

17. ↑ 17,0 17,1 Roman Kopański: Racjonalny chów królików. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 164. ISBN 83-09-00748-1. 

18. ↑ Monika Wegler: Królik miniaturowy. Warszawa: Hachette Livre Polska, 2005, s. 23. ISBN 83-7184-536-7. 

19. ↑ Między innymi: Stowarzyszenie Pomocy Królikom – Stop testom na zwierzętach (link do akcji)

20. ↑ Canadian Council on Animal Care: Liczba zwierząt użytych w testach w Kanadzie w latach 1975-2006 (ang.). [dostęp 2 grudnia 2008].

21. ↑ Michael Mettler: Króliki miniaturowe. Multico, 1993, s. 24. ISBN 83-7073-028-0. 

22. ↑ Pod lupą kontroli : Rynek Zoologiczny (pol.). [dostęp 15 marca 2009].

23. ↑ Artur Szałkowski: Polska - Gazeta Wrocławska - Dręczą zwierzęta za sklepową ladą - Internetowe wydanie dziennika ogólnopolskiego (pol.). [dostęp 1 lutego 2009].

24. ↑ Michael Mettler: Króliki miniaturowe. Multico, 1993, s. 25. ISBN 83-7073-028-0. 

25. ↑ Michael Mettler: Króliki miniaturowe. Multico, 1993, s. 21. ISBN 83-7073-028-0. 

26. ↑ Roman Kopański: Racjonalny chów królików. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 41. ISBN 83-09-00748-1. 

27. ↑ 27,0 27,1 Monika Wegler: Królik miniaturowy. Warszawa: Hachette Livre Polska, 2005, ss. 36-47. ISBN 83-7184-536-7. 

28. ↑ The Royal College of Veterinary Surgeons (ang.). [dostęp 31 sty 2009].

29. ↑ Roman Kopański: Racjonalny chów królików. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 79. ISBN 83-09-00748-1. 

30. ↑ Roman Kopański: Racjonalny chów królików. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 207. ISBN 83-09-00748-1. 

Bibliografia

1. Kowalska D. i in., Mało znane ginące rasy królików. Wiadomości Zootechniczne, R. XLV (2007), 3: 71-75 (pdf)

2. Mały słownik zoologiczny: ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978. 

3. Roman Kopański: Racjonalny chów królików. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984. ISBN 83-09-00748-1. 

4. Władysław Herman: Hodowla zwierząt futerkowych. Warszawa: Państwowe Wydawictwo Naukowe, 1986. ISBN 83-01-06444-7. 

Źródło Wikipedia

---

Tagi powiązane z tym hasłem:
królik, encyklopedia rolnicza