Założony cel szerokiego monitoringu gleb jest realizowany poprzez badania właściwości chemicznych (np. odczyn, przyswajalne formy P, K, Mg, gęstość objętościowa warstwy organicznej, w celu określenia zasobów węgla organicznego), fizycznych (np. kategoria agronomiczna gleby) i biologicznych (np. biomasa mikroorganizmów, aktywność dehydrogenaz, populacja dżdżownic (ilość), rośliny segetalne (chwasty) gleb, oraz badania ankietowe o różnym stopniu szczegółowości. Zakres corocznych badań terenowych jest zróżnicowany i wynosi od 600 punktów kontrolnych do kilku tysięcy w całym kraju.
Dla przykładu w bieżącym roku jednym z elementów tych prac jest wykonanie badania aktualnego stanu gleb bogatych w węgiel organiczny. Badania te prowadzone są na obszarach, na których występują gleby torfowe, gleby torfowe na podłożu mineralnym, gleby murszowe na podłożu mineralnym i murszaste oraz gleby mułowo-torfowe i torfowo-mułowe. Jest to ważne ponieważ doniesienia literatury naukowej na temat obecnego stanu gleb pochodzenia organicznego w różnych krajach Europy, również w Polsce są niejednoznaczne i wskazują zarówno na postępujący proces degradacji tych gleb, ale również na zachodzące procesy akumulacji węgla organicznego. Natomiast obszary na których występują gleby organiczne i organiczno-mineralne mają w środowisku szczególne znaczenie nie tylko z uwagi na zasoby węgla zgromadzone w materii organicznej, olbrzymie zasoby wodne, ale również dużą bioróżnorodność i pozytywny wpływ na warunki życia człowieka.
Dotychczasowe doświadczenia z wdrażania monitoringu gleb wskazują, iż podczas prac terenowych pracownicy KSChR, OSChR, czy IUNG-PIB spotykają się często z niechęcią rolników, którzy nie wyrażają zgody na pobieranie próbek glebowych z ich pól. Dlatego też MRiRW zwraca się z uprzejmą prośbą o pomoc w zakresie informowania rolników o przedmiotowych badaniach.
Prowadzone przez KSChR, OSChR, czy IUNG-PIB badania są całkowicie anonimowe i bezpłatne. Wyniki badań zostaną wykorzystane do oceny WPR i mogą zostać udostępnione przez KSChR rolnikom na ich wniosek bezpłatnie.