Informacje rządowe oraz projekty uchwał i ustaw rozpatrywane na posiedzeniach Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi w maju 2024 r.

edstawił pan Jacek Czerniak sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Minister przedstawił instrumenty wsparcia wdrażane przez samorządy województw, zaprogramowane środki oraz stan realizacji. Na działania delegowane do samorządów wojewódzkich w ramach PROW 2014-2020 zaprogramowano 16,7 mld zł w tym na:Działanie 4 poddziałanie 4.3 Wsparcie na inwestycje związane z rozwojem, modernizacją i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa operacje: Scalanie gruntów – budżet 1,84 mld zł i zarządzanie zasobami wodnymi – budżet 502,8 mln zł.

Działanie 7 Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich – budżet 10,09 mld zł.

Działanie 19 Wsparcie dla rozwoju lokalnego w ramach inicjatywy LEADER – budżet 4,26 mld zł.
Do 31 marca 2024 r. w ramach w. w. działań zawarto 37 834 umowy na kwotę 16,38 mld zł (98,1% dostępnych środków) i wypłacono 10,31 mld zł, co stanowi 61,8% alokacji.

W ramach Wspólnej Polityki i Rybołówstwa realizowano Program Operacyjny Rybactwo i Morze. Limit środków finansowych 2014 – 2020 dla Priorytetu 4 Programu - Zwiększenie zatrudnienia i spójności terytorialnej wynosił 407,6 mln zł. Finansowano 36 lokalnych grup rybackich (RLGD), które realizowały:

Działanie 4.1 Wsparcie przygotowawcze w limicie 108,9 tys. zł.

Działanie 4.2 Realizacja lokalnych strategii rozwoju w limicie 395,8 mln zł.

Działanie 4.3 Współpraca w limicie 11,7 mln zł.

W ramach Priorytetu 4 Programu zawarto 3 207 umów o dofinansowanie operacji na kwotę 411,1 mln zł, w tym 349,4 mln zł ze środków UE. Dotychczas wypłacono i w pełni rozliczono pomoc w wysokości 364,6 mln zł co stanowi 89,5% limitu.

We wtorek 21 maja 2024 r. Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpatrzyła informację na temat możliwości produkcji, dystrybucji oraz sytuacji na rynku wina gronowego, owocowego, cydru i perry.

Informację przedstawili: minister rolnictwa i rozwoju wsi pan Czesław Siekierski oraz podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów pan Jarosław Neneman.

W Polsce produkcja wina z krajowych upraw winorośli przeznaczonego do sprzedaży ma charakter marginalny i stanowi obecnie ok. 1-2% produkcji wszystkich wyrobów winiarskich. Niemniej rynek ten charakteryzuje się silną tendencją wzrostową. W roku winiarskim 2024 w Polsce jest zarejestrowanych 606 plantatorów winorośli, którzy uprawiają winorośl na ponad 900 ha. Przez ostatnie 5 lat powierzchnia upraw zwiększyła się 2,5-krotnie. W podobnym tempie rośnie też produkcja wina. Kwestie dotyczące produkcji i znakowania wyrobów winiarskich są uregulowane w ustawie z dnia 2 grudnia 2021 r. o wyrobach winiarskich. Dodatkowo, przepisy w zakresie wina (gronowego) zawarte są w przepisach UE. Wskazana ustawa wprowadziła kompleksowe rozwiązania dla całej branży, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom producentów oraz konsumentów. Wprowadziła ona m.in. uproszczenia dla produktów wysokojakościowych, tj. win owocowych jakościowych, cydru jakościowego, perry jakościowego, cydru lodowego, perry lodowego i miodu pitnego jakościowego.

W zakresie obowiązków wynikających z przepisów UE, zostały wprowadzone wszystkie możliwe zwolnienia i derogacje, które Polska mogła wdrożyć, tj. zminimalizowano ilość gromadzonych danych o produkcji i zapasach win, wprowadzono uproszczone zasady obiegu dokumentów dla produktów objętych regulacjami rynku wina, uproszczono zasady certyfikacji wina rocznikowego i wina odmianowego). Ustawa wprowadziła też zmiany strukturalne, które uprościły system nadzoru nad winnicami (wprowadzenie rejestru winnic) i produkcją wina, ograniczając jednocześnie liczbę aktów prawnych, które zostały wydane na podstawie tej ustawy z 8 do 4. Obecnie trwają uzgodnienia międzyresortowe dotyczące wprowadzenia zerowej stawki akcyzy na cydr i perry. Produkcja wina gronowego, owocowego, cydru i perry może odbywać się co do zasady wyłącznie w składzie podatkowym. Aby prowadzić skład podatkowy i produkować w nim wina i/lub napoje fermentowane podmiot musi uzyskać zezwolenie na prowadzenie składu podatkowego, które wydaje właściwy naczelnik urzędu skarbowego na wniosek podmiotu. Zezwolenie może uzyskać tylko podmiot, który spełnia odpowiednie warunki określone w ustawie o podatku akcyzowym (m.in. złoży zabezpieczenie akcyzowe). Również miejsce prowadzenia składu podatkowego musi spełniać odpowiednie wymogi – powinno być dostosowane do bezpiecznego składowania wyrobów, a proponowana lokalizacja składu podatkowego, stan lub wielkość pomieszczeń, w których ma być prowadzony skład podatkowy lub ich wyposażenie powinny umożliwiać sprawowanie kontroli. Zezwolenie na prowadzenie składu podatkowego może być udzielone po zatwierdzeniu akt weryfikacyjnych w wyniku urzędowego sprawdzenia, o którym mowa w dziale V rozdziale 4 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej. Na zasadach określonych w ustawie o podatku akcyzowym wyjątek od zasady produkcji w składzie podatkowym przewidziano dla produkcji mniej niż 1000 hektolitrów w ciągu roku.

Jeśli chodzi o dochody z akcyzy od wyrobów będących przedmiotem obrad Komisji, wykazywane są one w łącznej kategorii obejmującej dochody od wina, pozostałych napojów fermentowanych i wyrobów pośrednich. Dochody te w 2023 r. wyniosły 509,1 mln zł i były zbliżone do poziomu dochodów z roku poprzedzającego (507,2 mln zł). Z kolei w 2021 r. dochody od tej grupy wyrobów wyniosły 467,9 mln złotych. GUS w swoich statystykach ujmuje dane o produkcji win owocowych, która w 2023 r. spadła o 19,6% r/r. Z kolei w zakresie dostaw na rynek GUS prezentuje dane dotyczące win gronowych. Dostawy te spadły o 6,3% r/r. Krajowa produkcja cydru, po kilku słabszych latach, wykazuje tendencję rosnącą i wynosi ok. 5 mln litrów rocznie. Obserwowany poziom dochodów budżetowych z tytułu akcyzy od wyrobów winiarskich należy wiązać z wprowadzoną, począwszy od 2022 r., podwyżką stawek akcyzy na wina, pozostałe napoje fermentowane (z wyłączeniem cydru i perry o mocy do 5%) i wyroby pośrednie, wprowadzoną w ramach mapy drogowej dla wyrobów akcyzowych będących używkami.

W trakcie dyskusji podnoszono kwestię nierównego traktowania w prawie wyrobów winiarskich, cydru i perry w stosunku do piwa. Pomimo, że w cydrze i perry podobna jest zawartość alkoholu co w piwie, to piwo może być reklamowane. Producenci podnosili, że stawka akcyzy w kosztach produkcji wyrobów winiarskich to ok. 18 procent i w przypadku cydru i perry jej zniesienie dla producentów będzie skutkować zwiększeniem opłacalności i możliwością zwiększenia produkcji. Zwiększenie produkcji przyczyni się do zwiększenia wykorzystania surowca, szczególnie jabłek i będzie korzystne dla budżetu państwa, które nie będzie musiało wprowadzać szczególnych rozwiązań w przypadku zbyt dużego urodzaju. Zapobiegnie to również marnowaniu owoców. Podnoszono również konieczność umożliwienia sprzedaży wyrobów winiarskich przez internet, czemu sprzeciwia się Ministerstwo Zdrowia.

Na kolejnym w tym dniu posiedzeniu Komisja przeprowadziła pierwsze czytanie i rozpatrzyła rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 Uzasadnienie projektu przedstawił minister rolnictwa i rozwoju wsi pan Czesław Siekierski.

Celem projektowanej ustawy jest dostosowanie polskiego prawa do unijnych przepisów i dotyczy wdrożenia na lata 2024-2027 nowych form wsparcia w ramach płatności bezpośrednich, tj.: płatności dla małych gospodarstw oraz nowego ekoschematu – Grunty wyłączone z produkcji, który ma zastąpić obowiązek ugorowania 4% gruntów ornych.

Komisja przyjęła poprawki o charakterze redakcyjno-legislacyjnym oraz sprawozdanie. Sprawozdawcą wybrany zastał pan poseł Piotr Głowski.

W środę 22 maja 2024 r. połączone Komisje: Infrastruktury oraz Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpatrzyły informację na temat wykluczenia komunikacyjnego mieszkańców terenów wiejskich wraz z propozycją rozwiązań. Informację przedstawili: sekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury pan Arkadiusz Marchewka oraz zastępca dyrektora w Departamencie Oświaty i Polityki Społecznej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Ernest Nasternak.

Mimo dążenia do tego, aby oferta przewozów w ramach publicznego transportu zbiorowego spełniała oczekiwania jak największej liczby pasażerów, wykluczenie komunikacyjne wzrasta. Dotyczy ono wielu mieszkańców terenów wiejskich, a w szczególności dzieci, uczącej się młodzieży, niepełnosprawnych oraz seniorów.  Organizatorami publicznego transportu drogowego są jednostki samorządu terytorialnego. Dążąc do minimalizacji regionów wykluczonych komunikacyjnie udzielane jest m.in. wsparcie finansowe (Fundusz rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich). W ramach Funduszu zwiększono planowane przychody z 800 mln do 1 mld złotych.
W dyskusji w której uczestniczyli sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Michał Kołodziejczak oraz podsekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Adam Nowak odniesiono się do kwestii m.in.: zniesienia podatku VAT na bilety, możliwości zakupu tzw. biletów łączonych, nierównej regionalnie dostępności do połączeń komunikacyjnych, a także nierównomiernego terytorialnie rozłożenia inwestycji kolejowych i drogowych.

W środę 22 maja 2024 r. obradowała pod przewodnictwem pana posła Wiesława Różyńskiego Podkomisja stała do spraw biogospodarki i innowacyjności w rolnictwie. Informację na temat innowacyjnych nawozów w oparciu o biotechnologię i ich zastosowania w rolnictwie przedstawiła pani Nina Dobrzyńska Dyrektor Departamentu Hodowli i Ochrony Roślin Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Bionawozy zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi w zależności od składu i działania mogą być zaklasyfikowane do różnych grup produktów nawozowych jako nawozowe produkty mikrobiologiczne, wzbogacone mikrobiologicznie nawozy organiczne lub biostymulatory oraz środki poprawiające właściwości gleby. W ostatnich latach wraz ze wzrostem zainteresowania produkcją i konsumpcją żywności ekologicznej, będącej wyrazem wzrostu świadomości konsumentów w kontekście ochrony środowiska i zdrowia człowieka dynamicznie zwiększa się również zainteresowanie rynku bioproduktami, których średnioroczna produkcja i podaż rośnie o 10-13% przy równoczesnym wzroście produkcji nawozów mineralnych na poziomie światowym jedynie w skali 1-3%. W konkluzji swojej wypowiedzi pani dyrektor Dobrzyńska wskazała, iż postulowane przez radykalne środowiska proekologiczne zupełne odejście od stosowania sztucznych środków produkcji, nawozów mineralnych i całkowite przejście na rolnictwo ekologiczne jest niemożliwe, ponieważ nie zapewni ono wystarczającej ilości żywności koniecznej do wyżywienia globalnej populacji. Dlatego perspektywiczne jest zrównoważenie stosowania wszystkich rodzajów nawozów, mineralnych i organicznych oraz optymalizacja nawożenia poprzez rolnictwo precyzyjne i wykorzystanie innowacyjnych bionawozów.

Realizując prządek dzienny przewodniczący podkomisji pan poseł Wiesław Różyński udzielił głosu pani profesor Lidii Sas-Paszt - Kierownik Zakładu Mikrobiologii i Ryzosfery Instytutu Ogrodnictwa – Państwowego Instytutu Badawczego w Skierniewicach. Bionawozy, jak w swoim wystąpieniu wyjaśniła pani profesor, to preparaty na bazie surowców pochodzenia organicznego, zawierające: aminokwasy, cukry, witaminy, fitohormony, enzymy oraz makro- i mikro-elementy, a często także mikroorganizmy i/lub ich metabolity korzystnie wpływające na wzrost i plonowanie roślin. Bionawozy są skuteczną i ekonomicznie opłacalną alternatywą dla nawozów mineralnych. W Polsce i w innych krajach dynamicznie wzrasta zainteresowanie nawozami wzbogaconymi pożytecznymi mikroorganizmami. W Instytucie Ogrodnictwa – PIB powstał pierwszy w Polsce i największy w Europie bank symbiotycznych mikroorganizmów: grzybów mykoryzowych i strzępkowych, drożdży oraz pożytecznych bakterii glebowych, wyizolowanych z ryzosfery roślin, rosnących w różnych warunkach glebowo-klimatycznych naszego kraju. Wykazano wysoką skuteczność bionawozów i pożytecznych mikroorganizmów w stymulacji wzrostu i plonowania roślin: truskawki, jabłoni, wiśni, ogórka, pomidora i innych gatunków roślin ogrodniczych. Współpraca Zakładu Mikrobiologii i Ryzosfery Instytutu Ogrodnictwa − PIB z producentami nawozów zaowocowała rejestracją i wprowadzeniem do produkcji następujących bionawozów: Florovit Agro (wapno nawozowe granulowane PMG z kwasami humusowymi i pożytecznymi mikroorganizmami), preparat BacterBase (zawiera bakterie Bacillus velezensis i Bacillus amyloliquefaciens) do stosowania w warzywnictwie i sadownictwie, nawóz SLAFER na bazie łupków karbońskich zawierający szczepy bakterii z rodzaju Bacillus i grzyby z rodzaju Trichoderma, makro, mikroelementy, substancję organiczną, stymulujące wzrost i plonowanie roślin oraz poprawę właściwości gleby, biostymulator BioPlus Forte na bazie drożdży i bakterii o działaniu biostymulującym i ochronnym, a także bioaktywne podłoża Profi 3 i Profi 4 z grzybami  Trichoderma spp. do uprawy roślin ogrodniczych w polu i pod osłonami.

Podczas dyskusji podkreślano potrzebę zwiększenia dostępności do tego rodzaju produktów, tym bardziej, że jako tańszy i równie skuteczny odpowiednik nawozów mineralnych mogłyby znacząco wpłynąć na poprawę sytuacji na rynku nawozów. Wskazywano potrzebę stworzenia mechanizmów pomocy dla krajowych producentów bionawozów.

W czwartek 23 maja 2024 r.  Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi obradująca pod przewodnictwem pana posła Mirosława Maliszewskiego rozpatrzyła informację na temat brakujących pracowników sezonowych zatrudnianych w rolnictwie oraz możliwości zatrudnienia cudzoziemców w celu uzupełnienia ich braków.

Informację przedstawili: podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych pani Henryka Mościcka-Dendys, dyrektor Departamentu Rynku Pracy Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pani Ewa Flaszyńska oraz zastępca dyrektora Departamentu Oświaty i Polityki Społecznej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Ernest Nasternak.

Cudzoziemcy mają możliwość złożenia wniosku o wydanie wizy w celu wykonywania pracy sezonowej. Jest to wiza wydawana na podstawie zaświadczenia o wpisie do ewidencji wniosków na pracę sezonową.

Praca sezonowa cudzoziemca to praca, o której mowa w art. 88 ust. 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, wykonywana w okresie nieprzekraczającym 9 miesięcy w roku kalendarzowym. Praca sezonowa dotyczy pracowników pracujących w branżach uznanych za sezonowe, które zostały określone w załączniku do rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2017 r. w sprawie podklas działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności. Pracami sezonowymi są prace w podklasach działalności w sekcjach: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi. Zezwolenie na pracę sezonową wydaje starosta właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi.

Problem braku pracowników dotyczy nie tylko prac sezonowych, ale również producentów i hodowców bydła, mleka, szkółkarzy, produkcji w szklarniach, a także przemysłu przetwórstwa rolnego, potrzebujących pracowników do prac całorocznych. Zarówno plantatorzy, jak i przedstawiciele agencji pracy tymczasowej oraz specjaliści z urzędów pracy zgodnie twierdzą, że mimo licznych zachęt, potencjalni pracownicy z Polski (bezrobotni i nieaktywni zawodowo na wsi) nie chcą podjąć się pracy przy zbiorach. Trudną sytuację na rynku pracy pogłębia również inwazja Rosji na Ukrainę.

Kwestie ustawowe i instytucjonalne związane z rynkiem pracy, a zwłaszcza zatrudnieniem cudzoziemców leżą we właściwości Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Natomiast kwestie konsularne związane bezpośrednio z tą tematyką, w tym ułatwienia w wydawaniu wiz dla zagranicznych pracowników z pożądanych branż czy grup zawodowych oraz ocena destynacji, leżą w gestii Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w trosce o dobro polskiego rolnictwa i przemysłu przetwórczego, podjęło się zidentyfikowania istniejących barier w zakresie pozyskiwania krajowych i zagranicznych pracowników sezonowych oraz przekazania właściwym resortom propozycji środowisk rolniczych i producenckich, apelując o pomoc w wypracowaniu rozwiązań, które przyczynią się do poprawy sytuacji na rynku pracy w rolnictwie, zatrudnienia w okresie szczytu prac polowych dodatkowych pracowników sezonowych z zagranicy.

Zdaniem producentów występują m.in. trudności w pozyskaniu pracowników z niektórych krajów trzecich. Wspomniano o problemie z wydawaniem wiz dla obywateli np. Nepalu. Producenci zasygnalizowali, że bez wsparcia Ministerstwa Spraw Zagranicznych nie będzie w tym roku możliwe zapewnienie odpowiedniej liczby pracowników potrzebnych do zbiorów.

W trakcie dyskusji poruszano problem pracowników sezonowych, którzy po uzyskaniu wizy pracowniczej wyjeżdżali do innych krajów Unii Europejskiej. Aby przeciwdziałać takiemu procederowi zaproponowano wprowadzenie wizy pracowniczej ściśle powiązanej z konkretnym pracodawcą, tak aby wydanie wizy warunkowała praca u konkretnego pracodawcy. W czasie dyskusji padło również pytanie o liczbę placówek dyplomatycznych RP posiadających radców rolnych.

W wyniku dyskusji Przewodniczący Komisji zobowiązał Prezydium Komisji do przedstawienia w najbliższym czasie projektu dezyderatu w sprawie wprowadzenia ułatwień w zatrudnianiu pracowników sezonowych.

Realizując porządek dzienny komisja rozpatrzyła informację na temat sytuacji w uprawach rolnych oraz na rynku owoców w związku ze stratami spowodowanymi przez przymrozki oraz możliwych form pomocy dla poszkodowanych gospodarstw.

Informację przedstawił sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Michał Kołodziejczak.

Łagodny przebieg zimy w sezonie 2023/24, tak jak w kilku ubiegłych latach, sprzyjał zachowaniu dobrej kondycji roślin sadowniczych, a także krzewów owocowych oraz plantacji jagodowych. W gorszej kondycji znajdują się krzewy malin, gdyż z racji słabych wyników ekonomicznych produkcji w 2023 r., plantatorzy ograniczali zabiegi ochronne i agrotechniczne na wielu plantacjach. Korzystne warunki pogodowe na początku roku wpłynęły na pobudzenie roślin i przyspieszenie wegetacji od 2 do ponad 3 tygodni w stosunku do średniej wieloletniej. Początek kwitnienia drzew w wielu rejonach kraju notowany był już na przełomie marca i kwietnia. W przypadku tak przyspieszonej wegetacji roślin największym zagrożeniem są przymrozki, które wystąpiły pod koniec kwietnia.

W trakcie dyskusji rolnicy zgłaszali potrzebę jak najszybszej doraźnej pomocy z uwagi na poniesione szkody spowodowane przymrozkami oraz opadami gradu. Zwracali również uwagę na potrzebę zmiany systemu ubezpieczeń rolnych, tak aby plantatorzy owoców mogli ubezpieczać swoje plantacje od wszelkich zjawisk atmosferycznych, a nie tylko wybranych. Ponadto pojawił się apel o przydzielanie wielkości pomocy finansowej zależnej od wielkości poniesionych strat.