Aby racjonalnie gospodarować należy przyjrzeć się bilansowi nie tylko materii organicznej ale także poszczególnych składników. O bilansie azotu w różnych typach gospodarstw mówił dr Krzysztof Jończyk z IUNG PIB. Azot jest najważniejszym czynnikiem plonotwórczym i optymalizacja jego użycia jest niezwykle istotna - dla niektórych systemów gospodarowania kluczowa (rolnictwo integrowane i ekologiczne).
Myśląc o nawożeniu azotem, często widzimy tylko nawozy mineralne i organiczne. Tymczasem azot na pole dostaje się z opadem atmosferycznym, jest asymilowany przez wolno żyjące i symbiotyczne bakterie, jest uruchamiany z materii organicznej. Ważnym aspektem bilansu azotu jest ograniczenie denitryfikacji i wypłukiwania azotu. W światowym bilansie azotu biologiczne wiązanie akumuluje 49% azotu na lądach i 35% w oceanach, podczas gdy przemysł nawozowy tylko 13%. Dr Jończyk podał ciekawy przykład: na uzyskanie tony amoniaku potrzeba 970 m3 gazu ziemnego, proces odbywa się w 4500C pod ciśnieniem 500 atmosfer. Do symbiotycznego związania 90 000 000 ton azotu potrzeba kilka kilogramów nitrogenazy z bakterii Rhizobia.
Najefektywniej asymilują azot atmosferyczny bobowate drobnonasienne np. lucerna 100-460 kg/ha. Bakterie symbiotyczne „pracują” najlepiej w warunkach odczynu bliskiego obojętnemu pH 6,5-7,2 (lucerna, koniczyna, groch, wyka) . Niesymbiotyczne bakterie jak Azotobacter mają dolną granicę tolerancji 5,5-6,0. Jak widać bilans azotu w gospodarstwie powinien zaczynać się od przeanalizowania odczynu gleb!
Po przeanalizowaniu bilansu azotu w czterech systemach produkcji na obiekcie doświadczalnym w Osinach uzyskano ciekawe wyniki dotyczące głównych źródeł azotu. W monokulturze i w systemie konwencjonalnym ponad 85% azotu pobieranego przez rośliny pochodziło z nawozów naturalnych, w integrowanym systemie produkcji 50% z nawozów mineralnych i 25% z nawozów organicznych.
W rolnictwie ekologicznym 0% z nawozów mineralnych blisko 45% z wiązania biologicznego i 20% z opadu atmosferycznego. Bilans w rolnictwie ekologicznym wyniósł +19 kg/ha - czyli tyle potencjalnie może ulec wypłukaniu lub denitryfikacji, w systemie integrowanym + 45 kg/ha, w systemie konwencjonalnym +67 kg/ha a w monokulturze +103 kg/ha. Efektywność zużycia azotu w rolnictwie ekologicznym jest więc wielokrotnie wyższa w systemie rolnictwa ekologicznego i jak potwierdziły badania straty azotu wynosiły 3 kg/ha rocznie w systemie ekologicznym i 31 kg/ha w monokulturze pszenicy.