Wyszukaj termin związany z rolnictwem

---

Przenica - odmiany

Dodano: 2011-02-07

---

Pszenica - odmiany

Pełny tekst opracowania znajduje się w pliku do pobrania:
Odmiany pszenicy.pdf [411.06 kB] J. Zych

Obecnie pszenica ozima ma dominujące znacze­nie w uprawie zbóż (ponad 1,8 mln ha), natomiast powierzchnia uprawy pszenicy jarej zmniejszała się od prawie 750 tys. ha w 1998 r. do 460 tys. ha w ro­ku 2003. W ostatnich latach bardzo zmniejszył się po­pyt na kwalifikowany materiał siewny wszystkich zbóż, stąd wykorzystanie potencjału tkwiącego w odmia­nach jest relatywnie małe, znacznie mniejsze niż w in­nych krajach.

Badania rejestrowe i porejestrowe (PDO) pszenicy prowadzi się przy uprawie na dwóch, znacznie zróż­nicowanych poziomach agrotechniki. Wysoki poziom agrotechniki (a2) różni się od przeciętnego zwiększo­nym o 40 kg/ha nawożeniem azotowym, stosowaniem dolistnych preparatów wielo­składnikowych (łącznie z fungicydami), ochroną przed wyleganiem (1 zabieg lub po­dział dawki na dwie części) i chorobami (2 zabiegi). W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się dodatkowe stosowanie regulatora wzrostu i fungicydu. Pozwala to oce­niać reakcję odmian przy dodatkowych nakładach na nawożenie i ochronę.

Wartość gospodarcza odmian pszenicy, a także innych zbóż wyznaczana jest przez wiele cech i właściwości, z których do podstawowych należą wielkość i jakość plonu. Zasadniczym kryterium wyboru odmiany do uprawy jest przeznaczenie produkowane­go ziarna. Inne są bowiem oczekiwania od odmian przeznaczanych na paszę, a inne w przypadku wykorzystywania ziarna na cele młynarsko-piekarskie (do wypieku chle­ba czy ciastek). W pierwszym przypadku oczekiwana będzie przede wszystkim wy­soka plenność oraz korzystne inne cechy rolnicze i niektóre użytkowe, w drugim zaś – podstawowego znaczenia nabierają odpowiednie właściwości przemiałowe ziarna oraz wypiekowe mąki, decydujące o jakości ciasta i pieczywa. Istotne znaczenie mają również korzystne cechy rolnicze.

W artykule wykorzystano wyniki porejestrowych (PDO) i rejestrowych doświadczeń polowych dla cech rolniczych pochodzące z lat 2002-2004, przy czym dla najnow­szych odmian wyniki pochodzą tylko z doświadczeń rejestrowych. W dokumentacji wynikowej ograniczono się jedynie do tych odmian, które w sezonie 2004/2005 są ba­dane w doświadczeniach PDO. Oznacza to, że pominięto odmiany o gorszej już war­tości gospodarczej i/lub małym znaczeniu w produkcji nasiennej.

Wyniki badań chemicznych i technologicznych pochodzą dla poszczególnych odmian z różnych lat wielolecia 1995-2004, gdyż badania te prowadzi się przez 2-3 lata w okresie badań rejestrowych odmiany. Wyniki dla odmian zbonitowano w skali 9°, w relacji do wy­branych odmian wzorcowych (pszenica ozima – Korweta, pszenica jara – Jasna).

Wartość technologiczna odmian pszenicy jest ujęta w pięć grup: E – elitarna, A – jakościowa, B – chlebowa, K – na ciastka i C – pozostała, w tym paszowa. Odmia­ny z grup E, A, B są przydatne do wypieku chleba, przy czym formy z grupy E nale­ży traktować jako poprawiacze. Oceny przydatności ziarna do wypieku chleba oraz grupowania odmian dokonuje się w oparciu o osiem podstawowych wskaźników. W tabelach 3 i 6 podano minimalne ich wartości progowe dla poszczególnych grup jakości.

Próby ziarna do badań na cele chlebowe pochodzą z wysokiego poziomu agrotechni­ki. Średni poziom nawożenia azotowego w doświadczeniach, z których pochodzą pró­by, wynosi około 180 kg N/ha dla pszenicy ozimej i około 150 kg N/ha dla pszenicy jarej. Z tej dawki 35 kg N/ha (25 kg dla pszenicy jarej) w formie saletry amonowej sto­suje się w fazie kłoszenia do początku kwitnienia pszenicy. Do 2003 r. włącznie po za­kończeniu kwitnienia stosowano jeszcze dolistnie 12 kg mocznika (5,5 kg N/ha) z do­datkiem siarczanu magnezu i wieloskładnikowych nawozów dolistnych.

Zaliczenie odmiany do danej grupy nie oznacza jednak, że w każdych warunkach klimatyczno-środowiskowych uzyska ona zadawalające wartości wskaźników prze­miałowych czy wypiekowych. Wpływ pogody czy agrotechniki na wartość technolo­giczną ziarna pszenicy jest bowiem duży. Przebieg pogody ma bardzo duży wpływ np. na aktywność enzymów, głównie amylolitycznych. Przy przekropnej pogodzie zwiększa się aktywność α-amylazy, o czym świadczy mała liczba opadania. W skraj­nych przypadkach stopień porośnięcia ziarna może być tak duży, że nie spełni ono wymogów skupowych. Z drugiej jednak strony zbyt wysoka liczba opadania nie jest również pożądana, gdyż przy małej aktywności enzymów nie mogą ujawnić się wszystkie korzystne cechy technologiczne odmiany (tzw. „mąka martwa”). Podob­nie, przy zbyt niskim nawożeniu azotem nawet odmiana o genetycznie uwarunko­wanej wysokiej zawartości białka czy glutenu może nie sprostać wymaganiom sku­powym.

W użytkowaniu na ciastka pożądana jest m.in. ograniczona zawartość białka, dlate­go próby do badań technologicznych pochodzą z przeciętnego poziomu agrotechniki (mniejsze nawożenie azotowe).

Wiadomo, że znaczna część ziarna pszenicy przeznaczana jest na paszę. Obecnie w COBORU nie prowadzi się specjalnych badań nad przydatnością odmian na cele pastewne. Paradoksem jest, że na paszę przeznacza się ziarno pszenicy jarej, której praktycznie wszystkie zarejestrowane odmiany mają dobre lub bardzo dobre właści­wości wypiekowe. O braku zainteresowania jarą formą decydują jednak gorsze niż w przypadku pszenicy ozimej właściwości przemiałowe. Z ziarna pszenicy jarej uzy­skuje się na ogół mniej mąki i to w dodatku ciemniejszej oraz o większej zawartości popiołu. Mając na uwadze fakt, że rolnik sprzedaje ziarno młynarzowi a nie piekarzo­wi może się zdarzyć, że w praktyce wyżej notowane mogą być odmiany z niższej gru­py, ale cechujące się dobrymi parametrami przemiałowymi. Wszystko wskazuje, że w przyszłości należy liczyć się z kontraktacją odmian na cele młynarsko-piekarskie, przy czym oferta ta zostanie skierowana głównie do dużych producentów ziarna (jed­nolitość partii).

Wyniki w tabelach pokazują, że niezależnie od odporności na choroby czy wyle­ganie wszystkie odmiany dają dość duże zwyżki plonu przy intensywnej uprawie, ale dość duże są także różnice w przyroście plonu poszczególnych odmian. Stosunkowo duże różnice między odmianami w przyroście plonu ziarna występują również w po­szczególnych doświadczeniach. Przemawia to za koniecznością dostosowania agro­techniki do poszczególnych odmian, zwłaszcza w kontekście liczby zabiegów, termi­nów stosowania i dawek. W ocenie plenności należy pamiętać o dużej zmienności wzajemnych relacji między odmianami w poszczególnych latach, a także w poszcze­gólnych doświadczeniach w danym roku. Przy wyborze odmiany do uprawy praktycz­ne znaczenie mają tylko te cechy, w których występują wyraźne różnice odmianowe.

Pszenica ozima

W grudniu 2004 r. z krajowego rejestru skreślono odmiany: Jubilatka, Mobela, Piko i Wanda, a na początku 2005 r. wpisano do rejestru dwie nowe z grupy A (Legenda, Wydma). Tak więc liczba odmian w krajowym rejestrze zmniejszyła się do 50. W tej liczbie 17 odmian zaliczonych jest do grupy technologicznej jakościowej (A), 18 – do chlebowej (B), 2 – na ciastka (K) i 13 – do pszenicy pozostałej (C); dotychczas brak odmian z grupy elitarnej (E). W tabelach pominięto następujące odmiany: grupa B – Clever, Mikon, Roma, Rysa, Tortija; grupa C – Aleta, Almari, Elena, Izolda, Jawa, Ka­mila, Liryka. Dla niektórych odmian barierą rozszerzania się areału ich uprawy w na­szym kraju jest niewystarczająca mrozoodporność. Dotyczy to zwłaszcza większości odmian zagranicznych. Formy te wykazują jednak bardzo wysoki potencjał plonowa­nia i chęć ich uprawy do sezonu 2002/2003 była duża. Okazało się jednak, że odmiany tego typu mogą wymarzać także w rejonach uważanych za klimatycznie łagodniejsze (np. Śląsk). Można przyjąć, że w naszych warunkach stosunkowo niewielkie ryzyko wymarzania wykazują już odmiany o średniej mrozoodporności (ocena 4,5 i 5o).

Pszenica jara

W 2005 r. zarejestrowano pięć nowych odmian: Bombona – grupa E, Radunia, Ra­weta, Tybalt – grupa A, oścista Zadra – grupa B. Obecnie w krajowym rejestrze znaj­dują się 34 odmiany, w tym cztery z grupy E, dwadzieścia z grupy A, dziewięć z grupy B i jedna z grupy C. W tabelach pominięto odmiany: grupa A – Ismena, Jagna; grupa B – Banti, Eta, Hena, Henika, Kontesa, Cytra.

Formy ościste mogą być szczególnie przydatne do uprawy na terenach przyle­śnych, gdyż są rzadziej niszczone przez dziki i inną zwierzynę leśną.

mgr inż. Józef Zych

COBORU Słupia Wielka

Pełny tekst opracowania zawiera 6 tabel:

Tabela 1. Pszenica ozima. Podstawowe wskaźniki wartości gospodarczej odmian (wg COBORU)

Tabela 2. Pszenica ozima. Odporność na choroby i niektóre cechy ziarna odmian (wg COBORU)

Tabela 3. Pszenica ozima. Bonitacja wskaźników technologicznych ziarna, mąki, ciasta i pieczywa odmian w skali 9° (wg COBORU)

Tabela 4. Pszenica jara. Podstawowe wskaźniki wartości gospodarczej odmian (wg COBORU)

Tabela 5. Pszenica jara. Odporność na choroby i niektóre cechy ziarna odmian (wg COBORU)

Tabela 6. Pszenica jara. Bonitacja wskaźników technologicznych ziarna, mąki, ciasta i pieczywa odmian w skali 9o (wg COBORU)

---

Tagi powiązane z tym hasłem:
odmiany pszenicy, uprawa zbóż, pszenica, zboże