Wyszukaj termin związany z rolnictwem

---

Marchew zwyczajna

Dodano: 2011-02-09

---

Marchew zwyczajna Daucus carota L. – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Występuje w stanie dzikim pospolicie na terenach Europy, Azji i północnej Afryki. Jest również rośliną uprawną. W Polsce w stanie dzikim jest rośliną bardzo pospolitą.

Morfologia

Liście

Liście 2 lub 3-krotnie pierzastosieczne, równowąskie.

Łodyga

Wzniesiona, rozgałęziona, pusta wewnątrz. Jest bruzdowana i szorstko owłosiona.

Kwiaty

Małe, białe, zebrane u szczytu rośliny w baldach złożony z pierzastymi pod baldachem i trójwrębnymi pod baldaszkami pokrywami. Znajdujące się na jego obrzeżu baldaszki mają dłuższe szypułki, wskutek czego powierzchnia baldachu jest wklęsła. Środkowy kwiat w baldaszku jest ciemnopurpurowy. Drobne kwiaty są w większości promieniste, jedynie kwiaty brzeżne są niesymetryczne – mają 2 płatki mniejsze, a 3 większe. Wewnątrz pojedynczego kwiatu jeden słupek z dwoma szyjkami i dolną zalążnią oraz 5 pręcików. Niektóre baldaszki w środku kwiatostanu zawierają wyłącznie kwiaty męskie.

Owoc

Rozłupnia, rozpadająca się na 2 jednonasienne rozłupki.

Korzeń

Spichrzowy – ma rozbudowany miękisz spichrzowy, służący do magazynowania substancji pokarmowych. W zależności od odmiany – od białawego poprzez żółtawy do pomarańczowoczerwonego (najbogatszego w karoten) i purpurowego. Jadalny. U roślin dziko rosnących biały do kremowego.

Biologia i ekologia

Roślina dwuletnia, hemikryptofit. W klimacie umiarkowanym w pierwszym roku wegetacji roślina tworzy różyczkę liści oraz gruby korzeń. W drugim roku z korzenia wybija łodyga z kwiatostanem, roślina wytwarza nasiona zużywając zawarte w korzeniu substancje zapasowe i obumiera. Kwitnie od czerwca do jesieni, jest owadopylna. Roślina miododajna, nektar znajduje się na dnie kwiatowym. Kwiaty są przedprątne, możliwe jest tylko zapylenie krzyżowe. Nasiona rozsiewane są przez zwierzęta (epizoochoria). Dziko rosnąca forma typowa rośnie na ugorach, łąkach, miedzach i przydrożach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Arrhenatheretalia. Liczba chromosomów 2n= 18.

Zastosowanie

Wyhodowane z typowego dzikiego gatunku liczne odmiany podgatunku Daucus carota subsp. sativus (Hoffm.) Schübl. et Mart.są uprawiane jako warzywo lub roślina pastewna. Znajduje się w rejestrze roślin rolniczych Unii Europejskiej. Jadalny korzeń ma wiele zastosowań w kuchni. Można jadać marchew na surowo, jako surówkę, gotowaną w sałatkach i zupach lub z wody, smażoną, duszoną. Z marchwi robi się soki i przeciery, a także przetwory.

Jednym z narodowych produktów kulinarnych Portugalii jest dżem marchewkowy.

Wartość odżywcza

• Korzeń marchwi zawiera odżywcze cukry-węglowodany (4-10%, m.in. sacharozę i glukozę), białko, liczne karoteny (8-22 mg, prowitamina A α- i β-karoten), olejek lotny, witaminy B1 i B2 (0,06 mg), B6, C (6-10 mg), E, H, K, PP (0,05 mg) oraz wapń, żelazo, miedź i fosfor, a także pektyny.

• Wartość energetyczna 100 g marchwi wynosi ok. 33-35 kcal.

Uprawa

Znaczenie

• 15% ogólnej masy upraw

• 12% powierzchni upraw

• 800 tys. ton – roczny zbiór na 30 tys. ha

• spożycie 21 kg/osobę/rok (2,5 kg – w skali światowej)

• sucha masa do 12%

Wymagania

• cieplne – nieduże, optymalna temperatura 15-20 °C; przy temperaturze poniżej 10 °C zachodzi jaryzacja.

• wodne – umiarkowane.

• glebowe – niewielkie; gleby piaszczysto-gliniaste; odczyn lekko kwaśny; pH 6-6,5; Wrażliwa na gleby świeże, wapniowane!

Zmianowanie

• w drugim roku po oborniku

• zalecane przedplony odchwaszczające, takie jak: kapusta, rośliny cebulowe, ziemniaki

• złe przedplony to: rośliny korzeniowe

• niezalecane jest sadzenie 3-4 lata po sobie, ze względu na występowanie szkodnika – połyśnica marchwianka (Psylla rosae)

Uprawa gleby

Uprawa gleby według zaleceń tradycyjnych: orka przedzimowa (pogłębiona) → włókowanie(na wiosnę) → kultywatorowanie → bronowanie → wał gładki + bronowanie broną lekką(stosuje się czasem, aby umożliwić precyzyjny wysiew nasion)

Metody uprawy

• uprawa na płasko

• uprawa na redlinach

  • 2-8 kg; na odmiany wczesne 150 szt/m²

  • siew rzędowy 30-45 cm

  • siew pasowy 4x30 cm

  • siew wstęgowy – redlice szerokości 10 cm (parowy)

Ciekawostki

• Na noc baldachy marchwi zginają się w dół, co zabezpiecza je przed zamoknięciem.

• W czasie dojrzewania nasion brzeżne baldaszki zaginają się do środka, nadając baldachowi kształt ptasiego gniazda. Po dojrzeniu nasion wyprostowują się.

• W klasyfikacji urzędowej Unii Europejskiej marchew uznawana jest za warzywo. Ponieważ jednak w Portugalii marchew używana jest do wyrobu dżemów, w rozumieniu dyrektywy ustalającej parametry ich produkcji, marchew uznana została za owoc.

• W przeszłości rozpowszechniona była marchew w różnych kolorach: białym, żółtym, pomarańczowym, fioletowym oraz tzw. tęczowym. Obecną popularność na świecie pomarańczowa marchew zawdzięcza Holendrom, którzy wyhodowali oraz wypromowali odmianę w tym kolorze.

Przypisy

1. ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-05-01].

2. ↑ Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6. 

3. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4. 

4. ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8. 

5. ↑ Nomenklatura Scalona (CN) stanowiąca obowiązującą urzędowo klasyfikację towarów w Unii Europejskiej

6. ↑ http://www.fsai.ie/legislation/food/eu_docs/food_products/FruitJam_Jelly_Marmalade_ChestnutPuree/Dir%202001.113%20EC.pdf 'Council Directive 2001/113/EC of 20 December 2001']

Bibliografia

1. Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6. 

2. Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953. 

Źródła Wikipedia

---

Tagi powiązane z tym hasłem:
encyklopedia rolnicza, warzywa, warzywa