Rolnicy chronią gleby bogate w węgiel i tereny podmokłe

Cel wprowadzenia GAEC 2
 

Wprowadzenie normy GAEC 2 ma na celu ochronę gleb bogatych w węgiel oraz terenów podmokłych. Obowiązek wyznaczenia obszarów objętych tą normą wynika z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 i dotyczy tylko gruntów użytkowanych rolniczo.

W procesie wyznaczania gruntów objętych GAEC 2 brali udział naukowcy z Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowego Instytutu Badawczego (IUNG-PIB), którzy w latach 2021-2023 przeprowadzili inwentaryzację gleb bogatych w węgiel i terenów podmokłych.
 

Norma GAEC 2
 

Wymogi GAEC 2 obejmują m.in. zakaz orania i wydobycia torfu oraz zakaz budowy nowych rowów i instalacji odwadniających. Konsultacje z organizacjami rolniczymi i przyrodniczymi odbyły się w październiku 2024 roku.

Wymogi tej normy zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2025 roku.
 

Odbudowa osuszonych torfowisk
 

Norma GAEC 2 nie dotyczy odbudowy osuszonych torfowisk, ponieważ ta kwestia jest przedmiotem innego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1991 w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych (NRL). Na poziomie krajowym instytucją wiodącą i koordynującą wdrażanie tych przepisów jest Ministerstwo Klimatu i Środowiska.
 

Ochrona trwałych użytków zielonych
 

Ponadto informujemy, że rolników wnioskujących o przyznanie płatności obszarowych obowiązują przepisy unijne, w tym te dotyczące ochrony trwałych użytków zielonych (TUZ).

Jednym z wymogów jest obowiązek zachowania TUZ w Polsce na stabilnym poziomie. Obowiązek polega na monitorowaniu w całej Polsce zmian wskaźnika udziału TUZ do całkowitego obszaru użytków rolnych (tzw. GAEC 1). W przypadku zmniejszenia powierzchni TUZ o więcej niż 5% konieczne będzie podjęcie działań naprawczych.

Dodatkowo na TUZ wrażliwych pod względem środowiskowym (w tym na glebach torfowych i terenach podmokłych (tzw. GAEC 9)) na obszarach Natury 2000, również tych które nie zostały jeszcze objęte planami zadań ochronnych i planami ochrony - obowiązuje zakaz ich przekształcania i zaorywania. W ramach okresu programowania 2023-2027 powierzchnia tego typu cennych TUZ wynosi prawie 400 tys. ha.

Dodatkowo rolnicy, którzy gospodarują na obszarach Natura 2000, na których wyznaczono plany zadań ochronnych lub plany ochrony, są zobowiązani do przestrzegania wymogów wynikających z tych planów (tzw. wymogi warunkowości: SMR 3 (ochrona dzikiego ptactwa) i SMR 4 (ochrona siedlisk przyrodniczych i dzikiej fauny i flory)).
 

Płatne dla rolników interwencje z Planu Strategicznego WPR 2023-2027
 

Od momentu przystąpienia do Unii Europejskiej MRiRW realizuje szereg interwencji, które poprzez wsparcie finansowe mają zachęcić rolników do właściwego gospodarowania i ochrony trwałych użytków zielonych.

W obecnym okresie programowania w ramach ekoschematów obszarowych rolnicy mogą np. wnioskować o przyznanie płatności na ekoschemat „Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych” oraz praktykę „Ekstensywne użytkowanie trwałych użytków zielonych z obsadą zwierząt”.

Polska wdraża również płatności rolno-środowiskowo-klimatyczne, zachęcające do praktyk prośrodowiskowych wykraczających poza obowiązujące wymogi prawne. Są to działania ukierunkowane na ochronę cennych łąk i pastwisk, w tym siedlisk hydrogenicznych, tj. zależnych od wody. Istotne, że rolnicy uczestniczący w tych działaniach, oprócz konieczności przestrzegania wielu wymogów służących ochronie cennych siedlisk, są zobowiązani do nieingerowania w warunki wodne. Jest to niezbędne do zachowania walorów przyrodniczych tych obszarów.