Producenci energii prowadzili gospodarkę odpadami ze spalania węgla zgodnie z wymogami. Większość produktów ubocznych spalania węgla zostało zagospodarowanych poprzez ich sprzedaż (88%), rzadziej kierowano je na składowisko odpadów energetycznych. U trzech wytwórców energii, przychody ze sprzedaży tych odpadów przewyższały koszty związane z gospodarką odpadami. Dwóch producentów energii realizowało projekt ukierunkowany na poprawę efektywności wykorzystania odpadów ze spalania węgla, poprzez maksymalizację przychodów z tytułu ich sprzedaży lub wytworzonych na ich bazie produktów oraz obniżenie kosztów ich zagospodarowania.
W kontrolowanych latach (2017-2018) ceny krajowego węgla energetycznego były znacząco niższe od węgla importowanego. Sytuacja ta zmieniła się w 2019 r., w którym na rynku międzynarodowym wystąpiły wysokie spadki cen węgla. Sprawiło to, że około I kwartału 2019 r. ceny te zrównały się, a w okresie od II do IV kw. 2019 r. ceny węgla z importu utrzymywały się na poziomie niższym o ok. 20-40% od cen węgla krajowego. Obniżenie cen węgla z importu w 2019 r. utrwaliło trendy spadku produkcji i sprzedaży węgla krajowego.
Wzrostowi cen węgla krajowego w latach 2017-2018 towarzyszył wzrost importu węgla - jakkolwiek energetyka zawodowa nie była jego głównym odbiorcą, bowiem udział tego węgla w pokryciu jej potrzeb był w tych latach niewielki. Import węgla w roku 2019 nadal był wysoki.
Wraz z obniżaniem się konkurencyjności krajowej produkcji energii z węgla kamiennego wzrastał udział importowanej energii elektrycznej w pokrywaniu krajowego zapotrzebowania. Udział ten w kolejnych latach 2016-2019 wynosił odpowiednio: 1,2%, 1,3%, 3,2% i 6,3%.
Wnioski
Zmienne uwarunkowania na rynku paliw i energii, w tym spadek cen węgla importowanego po 2018 roku, wysokie ceny węgla krajowego, powiązania kapitałowe sektorów energetyki i górnictwa oraz zmiany kierunków światowej polityki energetycznej, stwarzają ryzyko wzrostu cen energii elektrycznej, a w konsekwencji pogorszenia konkurencyjności polskiej gospodarki. Z kolei duże różnice cenowe pomiędzy cenami energii elektrycznej w Polsce i Europie rodzą ryzyko nadmiernego importu energii. Dlatego Najwyższa Izba Kontroli sformułowała wniosek do Ministra Aktywów Państwowych o dokonanie i udokumentowanie pogłębionej analizy optymalnego modelu zaopatrzenia polskich producentów energii elektrycznej w węgiel kamienny - w perspektywie przewidywanego okresu wykorzystywania węgla do tej produkcji, w tym opracowanie analizy zasadności ekonomicznej zaopatrzenia, opartego na powiązaniach kapitałowych krajowych sektorów energetyki i górnictwa.