Pełni ona istotną rolę względem społeczeństwa, zapewniając miejsce do osiedlania się, dostarczając surowców niezbędnych do produkcji żywności, biomasy oraz przyczyniając się do zachowania bioróżnorodności i produktywności ekosystemów. Sposób użytkowania gruntów wpływa z kolei na pokrycie i jakość gleby pod kątem zasobności w składniki odżywcze i magazynowania węgla oraz na emisję gazów cieplarnianych. Oddziałuje również na jakość wód i powietrza, stopień zagrożenia erozją, jak i również pełni istotną rolę w ochronie przeciwpowodziowej.
Jak wynika z ewidencji geodezyjnej, w 2018 r. z ogólnego obszaru kraju wynoszącej 31,3 mln ha, największą część, a więc 60% stanowiły użytki rolne - 18,8 mln ha, w dalszej kolejności – grunty leśne – 30,5% - 9,5 mln ha oraz grunty zabudowane i zurbanizowane – 5,5% - 1,7 mln ha.
Jak wynika z danych Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa, w krajach Unii Europejskiej w 2017 r. całkowity areał użytków rolnych w gospodarstwach rolnych ukształtował się w granicy 181,6 mln ha, co stanowiło 41,1% ogólnej powierzchni UE. Wśród państw członkowskich UE największy udział użytków rolnych w gospodarstwach rolnych w obszarze ogólnym danego kraju zaobserwowano w Wielkiej Brytanii – 71,7%, a najmniejszy w Finlandii – 6,7%. Polska z udziałem użytków rolnych w gospodarstwach rolnych w granicy 46,3% zajęła 10 miejsce wśród krajów UE.
Człowiek poprzez zmiany w użytkowaniu gruntów wpływa na bioróżnorodność i stan ekosystemów. W wyniku wzrostu powierzchni zabudowanej i zurbanizowanej następuje utrata naturalnych funkcji gleby, żyznych gruntów rolnych i terenów o stanie podobnym do naturalnego. Nowe tereny zabudowane powstające poza istniejącymi osiedlami przyczyniają się poza tym do zintensyfikowanego ruchu drogowego i zwiększonej fragmentacji terenu.
W latach 2002–2018 zwiększyła się powierzchnia gruntów zabudowanych i zurbanizowanych o 12,7%, gruntów leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych o 6,8%, jak i również gruntów pod wodami o 1,8%, kosztem terenów pozostałych i użytków rolnych, w przypadku których odnotowano obniżkę odpowiednio o 25,8% i 3,2%.
W 2017 r. na cele nierolnicze i nieleśne wyłączono 5,1 tys. ha gruntów rolnych i leśnych, co oznacza zwyżkę zarówno w stosunku do roku poprzedniego, jak i 2000 r. odpowiednio o 15,3% i 76,3%. Największy odsetek gruntów wyłączonych przeznaczono na tereny osiedlowe – 43,6% oraz na tereny przemysłowe – 29,6%.
Grunty, które w wyniku działalności człowieka lub innych czynników utraciły całkowicie wartości użytkowe, czy też których wartość użytkowa uległa spadkowi w wyniku pogorszenia się warunków przyrodniczych, mogą zostać poddane rekultywacji i zagospodarowaniu.
Rekultywacja gruntów polega na nadaniu lub przywróceniu gruntom zdegradowanym lub zdewastowanym wartości użytkowych lub przyrodniczych przez odpowiednie ukształtowanie rzeźby terenu, poprawienie właściwości fizycznych i chemicznych, uregulowaniu stosunków wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz odbudowanie lub zbudowanie niezbędnych dróg.
Grunty zrekultywowane podlegają zagospodarowaniu, czyli rolniczemu, leśnemu lub innemu rodzajowi użytkowania. W 2017 r. grunty zdewastowane i zdegradowane zajmowały całkowity obszar 62 tys. ha. Z tego zrekultywowano jedynie 1,3 tys. ha gruntów, w tym na cele rolnicze – 0,8 tys. ha. Zagospodarowaniem objęto 0,5 tys. ha, w większości też z przeznaczeniem na potrzeby rolnicze – 0,3 tys. ha. Stopień rekultywacji i zagospodarowania gruntów zdewastowanych i zdegradowanych od wielu lat kształtuje się na niskim poziomie. W 2017 r. stanowił odpowiednio 2,1% i 0,8% łącznej powierzchni gruntów zdewastowanych i zdegradowanych.