Zgodnie z przepisami UE państwa członkowskie są zobowiązane wykorzystać istniejące w tych państwach systemy kontroli i egzekwowania prawodawstwa w dziedzinie prawa pracy oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP).
Za kontrole odpowiedzialna będzie Państwowa Inspekcja Pracy (PIP), a za przyznanie i wypłatę płatności (po uwzględnieniu wyników kontroli) – Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR), która pełni funkcje agencji płatniczej.
System kontroli w ramach warunkowości społecznej – realizacja w Polsce
System kontroli w ramach warunkowości społecznej będzie bazował na istniejącym w Polsce systemie kontroli prawa pracy i zasad BHP, stosowanym już obecnie przez PIP.
System kontroli w ramach warunkowości społecznej będzie realizowany w następujący sposób:
-
Weryfikacja przestrzegania prawa pracy i zasad BHP (w ramach warunkowości społecznej) będzie dotyczyła tylko tych rolników, którzy już obecnie podlegają kontrolom PIP.
-
Kontroli w zakresie warunkowości społecznej będą podlegać rolnicy, którzy są lub nie są pracodawcami, ale są przedsiębiorcami, na rzecz których jest świadczona praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą.
-
Kontrole warunkowości społecznej nie obejmą podmiotów, które nie podlegały dotychczas kontroli PIP, w tym zwłaszcza zatrudniających wyłącznie pracowników sezonowych (pomocników przy zbiorach).
Inspekcja nie otrzyma żadnych nowych uprawnień kontrolnych.
Inspekcja ma prawo kontrolować podmioty zatrudniające pracowników, czyli zgodnie z Kodeksem pracy – osoby zatrudnione na podstawie: umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. W praktyce, w przypadku przedsiębiorstw rolnych, będzie to zazwyczaj umowa o pracę.
Kiedy rozpoczną się kontrole warunkowości społecznej?
Kontrole warunkowości społecznej rozpoczną się dopiero po:
-
wejściu w życie przepisów zmieniających ustawę o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (PS WPR);
-
wejściu w życie przepisów zmieniających ustawę o Państwowej Inspekcji Pracy;
-
przekazaniu Państwowej Inspekcji Pracy przez ARiMR danych rolników podlegających kontroli.
Następnie PIP musi dokonać wyboru próby kontrolnej. Inspekcja będzie jej dokonywała na podstawie historii kontroli podmiotów, wpływających skarg oraz priorytetów kontrolnych PIP przyjętych na dany rok – głównie przy uwzględnieniu ostatnich zmian legislacyjnych, a także powstających problemów na rynku pracy, w tym wzrostu poziomu zagrożeń zawodowych i wypadkowych.
Dodatkowo zostaną wykorzystane dane zebrane przez agencję płatniczą, czyli przez ARiMR.
Jak wykryte niezgodności wpłyną na wysokość dopłat?
ARiMR, jako agencja płatnicza, ustalając wysokość należnych:
-
płatności bezpośrednich, w tym podstawowego wsparcia dochodów oraz płatności: redystrybucyjnej, dla młodych rolników, związanych z produkcją, w ramach ekoschematów (w tym dobrostanowej), dla małych gospodarstw;
-
płatności: rolno-środowiskowo-klimatycznych, ekologicznych lub premii z tytułu zalesień, zadrzewień bądź systemów rolno-leśnych;
-
płatności ONW;
zobowiązana będzie do wzięcia pod uwagę wyników kontroli (wybranych przepisów) przeprowadzonych przez inspektorów PIP.
Zmniejszenie wynosić będzie:
-
3 proc. całkowitej kwoty płatności – co do zasady;
-
10 proc. – w przypadku powtarzającej się niezgodności;
-
co najmniej 15 proc. – w przypadku celowej (umyślnej) niezgodności;
-
całkowite wyłączenie z płatności – w przypadkach umyślnego i drastycznego nieprzestrzegania przepisów.
W jakich przypadkach nie będą nakładane kary?
Kary administracyjne z tytułu nieprzestrzegania wymogów warunkowości społecznej nie będą nakładane, jeżeli kara nie przekracza równowartości w złotych kwoty 100 euro (w odniesieniu do danego rolnika na rok kalendarzowy). W takiej sytuacji jednak rolnik informowany będzie o obowiązku podjęcia działania naprawczego w ustalonym terminie – analogicznie jak w przypadku warunkowości tzw. środowiskowej, tj. niezgodności z normami (uregulowanej już w ustawie PS WPR).
Kara nie będzie nakładana również w przypadku, gdy niezgodność z wymogami warunkowości społecznej wynika z działania siły wyższej albo jest wynikiem nakazu wydanego przez organ publiczny.