Kanianka

Chwast, o którym zapomniano, choć do wejścia Polski do Unii Europejskiej był chwastem kwarantannowym i ze względu na małe zagrożenie zniesiono wszystkie obwarowania kwarantannowe. Co ciekawe, niektóre gatunki kanianki w Europie podlegają ochronie, ponieważ są tak rzadkie.

Kanianka
Na terenie Polski występuje kilka gatunków kanianek i zaczynają pojawiać się jako chwast. W powiecie kaliskim w bieżącym roku (2017) kanianka wonna pojawiła się na plantacjach motylkowych drobnonasiennych. Przyczyna jest prozaiczna; materiał niekwalifikowany kupowany na targowisku. Rolnicy często kupują materiał siewny niekwalifikowany kierując się niską ceną oraz dostępnością.  Kupując niesprawdzony materiał siewny nie tylko motylkowych drobnonasiennych może rolnika wpędzić w kłopoty - o zysku nie wspominając.  Dotyczy wszystkich gatunków roślin uprawnych i ich odmian. Kwalifikowany materiał siewny w wyniku hodowli twórczej i zachowawczej zapewnia spodziewany efekt uprawy danej rośliny czy odmiany. Stosowanie niekwalifikowanego materiału siewnego grozi obniżeniem plonu, niesie ze sobą ryzyko przenoszenie chorób oraz zanieczyszczenia chwastami takimi groźnymi jak kanianka.

Wszystkie kanianki są pasożytami; nie mają chlorofilu choć u niektórych gatunków występuje w śladowych ilościach. Same nie są w stanie produkować asymilatów, muszą korzystać z żywiciela.  Po skiełkowaniu pęd wykonuje ruch, aby uchwycić roślinę żywicielską podobno wyczuwa żywiciela po zapachu. Owija się ściśle wokół niej wbijając ssawki, czerpiąc gotowe asymilaty dla swojego wzrostu i zdolności reprodukcyjnych wyniszczając całkowicie żywiciela, po czym korzeń zamiera.  Żywicielem może zostać kilka roślin, które zostaną oplątane siecią z łodyg pasożyta. Wyrywając jedną zaatakowaną roślinę zrywamy część łodyg pozostałe na innej roślinie nadal żyją niszcząc plantacje, zachowując zdolność do reprodukcji.   Po skoszeniu z większą siłą korzysta z asymilatów i przyspiesza dojrzewanie nasion. Plon rośliny uprawianej maleje w oczach. Kanianki oplatające pędy mogą przyrastać 20cm na dobę. Zaatakowany żywiciel nie zmienia składu, natomiast sama kanianka jest toksyczna i w zależności od żywiciela może zmieniać składniki zapasowe. Dla zwierząt gospodarskich są niebezpieczne, ponieważ zawierają toksyny, głównie glikozyd kuskutynę. Działa trująco na wszystkie zwierzęta gospodarskie, powoduje zakłócenia w funkcji przewodu pokarmowego i układu nerwowego.  Mogą też przenosić groźne dla roślin uprawnych wirusy.

Kanianki mają również możliwości rozmnażania wegetatywnego i rozprzestrzeniają się za pomocą zimujących pączków przetrwalnikowych oraz łodyżek wykonujących krążące ruchy i zdążających chemotropicznie w kierunku rośliny żywicielskiej. Mimo specjalizacji kanianki mogą żerować na innych roślinach szczególnie chwastach w ten sposób zwiększają możliwości przetrwania.

 

W zwalczaniu najważniejsza jest profilaktyka, używać tylko kwalifikowanego materiału siewnego i nawet jak braknie, nie kupować materiału niewiadomego pochodzenia, lepiej wstrzymać się z dosiewem. Bardzo ważne jest gruntowne czyszczenie maszyn i narzędzi, które są wykorzystywane do zbierania z obszarów zakażonych zanim będzie można je wykorzystać do innych prac.
 

Gdy na plantacji pojawi się kanianka należy obserwować plantacje i drugi pokos należy nisko szybciej skosić i następne koszenia także muszą być przyspieszone, aby nie dopuścić do pełni kwitnienia pasożyta. Używanie jako paszy lucerny czy koniczyny zachwaszczonej kanianką grozi zatruciem zwierząt szczególnie krów mlecznych. Dodatkowo może być źródłem dalszego zachwaszczenia innych upraw nawożonych obornikiem czy resztkami pasz, w których znajdują się nasiona kanianki.  Można zwalczać kaniankę za pomocą totalnie działających herbicydów na miejsca zachwaszczone lub całe plantacje. Dobrze jest stosować herbicydy działające negatywnie na kiełkujące nasiona, najlepiej wiosną. Kiełkuje późną wiosną natomiast kwitnie od czerwca do września. Stosując herbicyd na kiełkujące nasiona musimy przestrzegać prewencji i karencji, co jest trudne z powodu braku zaleceń. Największe zagrożenie jest w niedokładnym zbiorze każdej rośliny pasożyta, aby nie wydał nasion. Nasiona osypane oraz nasiona wprowadzone z materiałem siewnym mogą w glebie czekać na korzystne warunki do 12 lat. Intensywna uprawa zmniejsza zdolność kiełkowania do 6 lat. Nasiona kiełkują na głębokości nie większej niż 6 cm, można to zjawisko wykorzystać przeorując wierzchnią warstwę gleby głęboko i uprawiać przez 12 lat systemem bezorkowym albo założyć trwały użytek. Można także odłogować zachwaszczone pole, spełniając jednocześnie warunek zazielenienia oczywiście przy odpowiednio wymaganej powierzchni.
 

Na łąkach i pastwiskach zaleca zwalczanie przez systematyczne wykaszanie lub wypasanie porażonych miejsc połączone z silnym nawożeniem, przez stosowanie herbicydów, a następnie przez przekopanie i podsiew powstałych pustych miejsc.  W obecnym czasie, kiedy liczy się koszty, kanianka wygląda jak przekleństwo. Wystarczy, że zaczniemy stosować integrowaną ochronę roślin a uchronimy się od klątwy.




Tagi:
źródło: