Leśnicy odtwarzają tradycyjne bartnictwo

Rozwój rolnictwa i przemysłu, efektywniejsze metody hodowli pszczół oraz zakazy administracyjne spowodowały pod koniec XVIII i na początku XIX wieku zanik bartnictwa w Polsce i w większości krajów europejskich. Upadek bartnictwa, a później zawleczenie do Europy bardzo groźnej dla pszczół pasożytniczej choroby warrozy sprawiło, że z naszych lasów zniknęły prawdziwie „leśne” pszczoły.

Wymarcie dzikich pszczół i intensyfikacja pszczelarstwa spowodowały, że na terenie Polski zagrożone są wyginięciem prymitywne rasy hodowlane pszczoły bardzo zbliżone genetycznie do występujących niegdyś w nizinnej części Polski dzikiego podgatunku pszczoły, zwanego pszczołą środkowoeuropejską. Dzięki powrotowi bartnictwa może zwiększyć się liczebność tych właśnie prymitywnych ras pszczół. Nie są one popularne wśród pszczelarzy, ale za to szczególnie dobrze nadają się do zasiedlenia barci w lesie.

Bartnictwo, jako żywa tradycja przekazywana z pokolenia na pokolenie, przetrwało jedynie na wschodnich krańcach Europy: na południowym Uralu, na terenie Republiki Baszkortostanu w Rosji. Zawód bartnika aktywnie uprawiany jest do dnia dzisiejszego na terenie rezerwatu Szulgan Tasz. Równocześnie miód bartny stał się w Rosji tradycyjnym i poszukiwanym produktem, którego 1kg może kosztować w Moskwie nawet ponad 200 USD.

Dlatego też inicjatywę odtworzenia bartnictwa podejmują leśnicy. Cztery Nadleśnictwa wchodzące w skład Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku: Nadleśnictwo Augustów – koordynator projektu, Nadleśnictwo Browsk, Nadleśnictwo Maskulińskie i Nadleśnictwo Supraśl zawarły porozumienie określające zasady współpracy w celu „Odtworzenia tradycyjnego bartnictwa na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku”.

Wspólne działania rozpoczęło seminarium zorganizowane 5 kwietnia w Augustowie. Wzięli w nim udział Baszkirzy, którzy w ramach podpisanego porozumienia o współpracy, mają później uczyć bartnictwa leśników.

W ramach projektu planowane jest odtworzenie tradycyjnego bartnictwa w puszczach Augustowskiej, Białowieskiej, Knyszyńskiej i Piskiej. Zasadniczym elementem będzie odtworzenie borów bartnych przy współpracy z miejscowymi pszczelarzami. Przeprowadzone zostaną szkolenia teoretyczne i praktyczne kandydatów na bartników. Prowadzona będzie akcja edukacyjna promująca wartość lasów w ochronie rodzimych tras pszczół.

Obecne działania są następstwem wcześniejszego, pilotażowego projektu, który był realizowany w latach 2006-2008 w ramach współpracy Lasów Państwowych, Mazowiecko-Świętokrzyskiego Towarzystwa Ornitologicznego, WWF Polska, Zespołu Nadpilicznych Parków Krajobrazowych, Biebrzańskiego i Wigierskiego Parku Narodowego i samorządów oraz przy finansowym wsparciu Programu Małych Grantów UNDP GEF/SGP.