Zakończyło się przyjmowanie wniosków o przyznanie pomocy na odbudowę gospodarstw zniszczonych przez klęski żywiołowe. Poszkodowani rolnicy, mogą też skorzystać z innych form pomocy.

O przyznaniu pomocy nie będzie decydowała kolejność składania wniosków. Wsparcie będzie przysługiwało według liczby punktów przyznanych na podstawie kryterium wnioskowanej przez rolnika wysokości pomocy oraz wielkości szkód poniesionych w jego gospodarstwie. Kryteria wyboru operacji są zawarte w załączniku do rozporządzenia MRiRW dotyczącego wsparcia w ramach działania "Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych".

W przypadku operacji o takiej samej liczbie punktów, w pierwszej kolejności pomoc przysługuje wnioskodawcy, który ubiega się o niższą kwotę pomocy.

Kolejność przysługiwania pomocy jest ustalana na podstawie danych zawartych we wniosku  na dzień jego złożenia. W przypadku, gdy wniosek nie zawiera danych niezbędnych do ustalenia kolejności, nie przyznaje mu się punktów.

Kryteria wyboru operacji:

I. Wysokość wnioskowanej pomocy

Wysokość wnioskowanej pomocy (w zł)	Punkty
do 50 000	10
powyżej 50  000 do 100 000	8
powyżej 100 000 do 150 000	6
powyżej  150 000 do 200 000	4
powyżej 200 000 do 250 000	2
powyżej 250 000	0

II. Wysokość szkód

Wysokość szkody w procentach	Punkty
powyżej 30% do 40%	1
powyżej 40% do 50%	3
powyżej 50% do 60%	5
powyżej 60% do 70%	7
powyżej 70% do 80%	9
powyżej 80%	10

Prezes ARiMR - nie później niż w terminie 40 dni od dnia upływu terminu składania wniosków o przyznanie pomocy - na stronie internetowej administrowanej przez ARiMR, poda do publicznej wiadomości informację o kolejności przysługiwania pomocy.

Wniosek o przyznanie pomocy będzie rozpatrywany w terminie 2 miesięcy od dnia podania do publicznej wiadomości informacji o kolejności przysługiwania pomocy. Natomiast wniosek o płatność rozpatrywany będzie w terminie 2 miesięcy od jego złożenia, a ARiMR dokona wypłaty środków finansowych niezwłocznie po pozytywnym jego rozpatrzeniu.

ARiMR będzie wymagała przedstawienie dokumentów potwierdzających objęcie obowiązkowym ubezpieczeniem, o którym mowa w przepisach o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych lub przepisach o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, zrealizowanej inwestycji od ryzyka wystąpienia szkód spowodowanych przez zdarzenie losowe wymienione w art. 3 ust. 2 pkt 2-11a ustawy z dnia 7 lipca 2005 o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, które było przyczyną udzielenia pomocy, przez 5 lat, liczonych od dnia przyznania pomocy.

W zależności od rodzaju operacji obowiązek ubezpieczenia należy odczytywać w następujący sposób:

• w odniesieniu do operacji obejmujących zakup i posadzenie materiału roślinnego w celu odtworzenia sadu lub plantacji wieloletniej, beneficjent działania 126, który pobierał płatności bezpośrednie, musi ubezpieczyć cały obszar sadu czy plantacji wieloletniej będący przedmiotem zrealizowanej inwestycji. Przy czym wśród ryzyk związanych z obowiązkowym ubezpieczeniem przepisy ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych nie wskazują, np. obsunięcia się ziemi, gradu, deszczu nawalnego. W ww. przepisach wskazano natomiast, iż rolnik zobowiązany jest zawrzeć umowę ubezpieczenia od co najmniej jednego z poniższych ryzyk, powodujących szkody w gospodarstwie, tj: powodzi, suszy, gradu, ujemnych skutków przezimowania lub przymrozków wiosennych;

• na podstawie przepisów ustawy o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich inwentarz żywy nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu. W związku z tym obowiązek ubezpieczenia, o którym mowa w przepisach rozporządzenia MRiRW dotyczącego działania 126, nie odnosi się do operacji polegających na zakupie zwierząt gospodarskich;

• w odniesieniu do budynków rolniczych, zbudowanych, wyremontowanych, zmodernizowanych w wyniku zrealizowanej przez rolnika inwestycji sfinansowanej z działania 126, na podstawie przepisów ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych konieczne jest zawarcie umowy ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych. W związku z tym beneficjent działania 126 "Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych", który zrealizował inwestycję budowlaną, zobowiązany jest wypełnić warunki umowy zawartej z ARiMR w zakresie ubezpieczenia takiej inwestycji.

• w odniesieniu do maszyn i urządzeń rolniczych beneficjenci działania 126 nabywający tego rodzaju sprzęt nie są zobowiązani umową przyznania pomocy zawieraną z ARiMR do ubezpieczenia tego mienia, gdyż na podstawie przepisów ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych obowiązkowym ubezpieczeniem w zakresie szkód powstałych w związku z ruchem pojazdu objęte są jedynie pojazdy mechaniczne (OC posiadaczy pojazdów mechanicznych), a ubezpieczenie to nie stanowi ochrony ubezpieczeniowej od ryzyka wystąpienia szkód spowodowanych przez zdarzenia losowe.

Treść rozporządzenia, dotycząca tego działania, dostępna jest na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi www.minrol.gov.pl oraz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa www.arimr.gov.pl. Na stronach MRiRW i ARiMR znajduje się też Komunikat Prezesa o uruchomieniu naboru wniosków o udzielenie wsparcia.

WAŻNE jest także, że w oparciu o obowiązujące przepisy prawa Beneficjenci działania "Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych", którzy zrealizowali inwestycje dotyczące zakupu i posadzenia materiału roślinnego w celu odtworzenia sadu czy plantacji wieloletniej, zobowiązani są do corocznego ich ubezpieczenia w okresie 5 lat od dnia przyznania pomocy i przedstawiania do wglądu ARiMR dowodów tego ubezpieczenia. W tym celu rolnicy mogą zawrzeć umowę ubezpieczenia upraw:

1. z wybranym zakładem ubezpieczeń, który zawarł z MRiRW umowę w sprawie dopłat do składek z tytułu zawarcia umów ubezpieczenia od ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych. Umowy w sprawie dopłat z tytułu zawarcia w 2011 r. umów ubezpieczenia MRiRW zawarł z czterema zakładami ubezpieczeń, tj: z:

• Powszechnym Zakładem Ubezpieczeń S.A. z siedzibą w Warszawie,

• Towarzystwem Ubezpieczeń Wzajemnych "TUW"z siedzibą w Warszawie,

• Concordia Polska Towarzystwem Ubezpieczeń Wzajemnych z siedzibą w Poznaniu,

• HDI Asekuracja Towarzystwem Ubezpieczeń S.A. w Warszawie;
  

2. z innym zakładem, wykonującym działalność ubezpieczeniową w tym zakresie.

Istnieje jednak możliwość odstąpienia od wymogu przedkładania przez Beneficjentów działania 126 polis ubezpieczenia odtwarzanych upraw (tj. sadów i plantacji wieloletnich) w danym roku. Jest to możliwe w sytuacji gdy rolnik przedstawi pisemne odmowy zawarcia umowy ubezpieczenia wystawione przez co najmniej dwa z wyżej wymienionych zakładów ubezpieczeń, które zawarły z MRiRW umowy w sprawie dopłat, w szczególności z powodu zaoferowania takich warunków ubezpieczenia (stawka taryfowa przekraczająca 6% sumy ubezpieczenia), które nie pozwalają na skorzystanie przez rolnika z dopłat do składek z budżetu państwa.

W sytuacji, gdy w danym roku, z powodu zaistnienia wskazanych powyżej okoliczności, rolnik nie zawrze umowy ubezpieczenia inwestycji współfinansowanej z działania 126 "Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych", nie zwalnia go to z konieczności dopełnienia obowiązku ubezpieczeniowego w następnych latach ww. 5-letniego okresu, chyba, że zaistnieją ponownie okoliczności dające podstawę do zwolnienia z wypełnienia tego obowiązku.

Rolnicy mogą skorzystać z preferencyjnie oprocentowanych kredytów oraz z udzielanych przez ARiMR poręczeń i gwarancji ich spłaty

Huragany i nawałnice, które nawiedziły niektóre rejony Polski zniszczyły wiele upraw, sprzętu rolniczego, a także budynków służących do produkcji rolnej. Rolnicy, którzy ponieśli takie straty mogą zwrócić się do ARiMR o przyznanie pomocy z działania PROW 2007 - 2013 "Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych", ale także mogą starać się o przyznanie preferencyjnie oprocentowanego kredytu klęskowego na wznowienie produkcji w swoich gospodarstwach.

Do oprocentowania takiego kredytu dopłaca Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Jest on dużo korzystniejszy dla poszkodowanych, niż dostępne kredyty komercyjne. Kredytobiorca płaci bowiem oprocentowanie w wysokości jedynie 0,1% w skali roku, o ile ubezpieczył przynajmniej połowę powierzchni upraw rolnych, z wyłączeniem łąk i pastwisk lub co najmniej 50% liczby zwierząt gospodarskich od co najmniej jednego z ryzyka takich jak susza, grad, deszcz nawalny, ujemne skutki przezimowania, przymrozki wiosenne, powódź, huragan, piorun, obsunięcie się ziemi lub lawina. Rolnicy, którzy nie zawarli stosownych umów ubezpieczenia, obecnie płacą oprocentowanie w wysokości 3,85% w skali roku. Resztę należnego oprocentowania pokrywa Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Poszkodowani w wyniku klęski żywiołowej, aby wznowić produkcję w swoich gospodarstwach rolnych czy działach specjalnych produkcji rolnej mogą skorzystać z dwóch linii kredytowych  - inwestycyjnej i obrotowej. Kredyt obrotowy można otrzymać na środki do produkcji rolnej np. nawozy, paliwa, czy też zakup inwentarza. Kredyt inwestycyjny natomiast można dostać m.in. na zakup maszyn rolniczych, przywrócenie funkcji użytkowych zniszczonych lub uszkodzonych budynków inwentarskich i innych służących do produkcji.

Co należy zrobić, aby otrzymać kredyt klęskowy

Kredyty klęskowe mają specjalną procedurę uruchamiania pomocy. Przed złożeniem wniosku o kredyt poszkodowany udaje się do Urzędu Gminy aby zgłosić szkodę. Pozwala to komisji powołanej przez wojewodę na oszacowanie wysokości szkód, które powstały w wyniku klęski w danym gospodarstwie. Na podstawie pracy tej komisji przygotowywana jest opinia wojewody dotycząca zakresu i wysokości szkód spowodowanych przez klęskę. Jest ona formalnym dokumentem potwierdzającym wystąpienie szkody i jej uzyskanie jest warunkiem ubiegania się przez poszkodowanego o kredyt.

Z kolei wojewoda zgłasza wniosek do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi o wyrażenie zgody na uruchomienie pomocy. Wyrażenie zgody przez Ministra umożliwia uruchomienie linii preferencyjnych kredytów klęskowych na wznowienie produkcji po danej klęsce przez banki współpracujące z ARiMR. Wtedy rolnik ubiegając się o kredyt "klęskowy" musi pójść do banku i pobrać formularz wniosku o kredyt. Jeśli zamierza starać się o kredyt klęskowy inwestycyjny musi przygotować plan inwestycji.

Kolejnym krokiem jest złożenie w banku wniosku o kredyt wraz z planem inwestycji (o ile rolnik ubiega się o kredyt inwestycyjny) oraz opinią wojewody i innymi dokumentami wymaganymi przez bank.

O kredyty klęskowe można ubiegać się w następujących bankach:

• Banku Polskiej Spółdzielczości S.A.,

• Banku Gospodarki Żywnościowej S.A.,

• Mazowieckim Banku Regionalnym S.A.,

• Gospodarczym Banku Wielkopolski S.A.,

• ING Banku Śląskim S.A.,

• Banku Zachodnim WBK S.A.,

• Banku Polska Kasa Opieki S.A.,
  a także w bankach spółdzielczych zrzeszonych w BPS S.A., SGB GBW S.A., i MRBanku S.A.

Zasady przyznawania kredytów klęskowych

Kredyt klęskowy mogą otrzymać osoby fizyczne, posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, które doznały szkód we własnym lub dzierżawionym gospodarstwie rolnym, dziale specjalnym produkcji rolnej lub gospodarstwie rybackim.

Okres kredytowania dla kredytu klęskowego inwestycyjnego nie może wynosić więcej niż 8 lat, natomiast dla kredytu klęskowego obrotowego -  maksymalnie 4 lata. Karencja w spłacie kredytu nie może być dłuższa niż 2 lata (kredyt inwestycyjny) lub 4 lata (kredyt obrotowy).

Kwota kredytu w przypadku linii inwestycyjnej nie może przekroczyć wartości odtworzeniowej środków trwałych, a w przypadku linii obrotowej, kwoty obniżenia dochodu i jednocześnie nie może wynosić więcej niż:

• 4 mln zł dla gospodarstw rolnych,

• 8 mln zł dla działów specjalnych produkcji rolnej.

Wkład własny nie jest wymagany.

Kredytobiorca zobowiązany jest natomiast w terminie 3 miesięcy od dnia pobrania środków finansowych z banku udokumentować wykorzystanie kredytu klęskowego inwestycyjnego na zakupy dokonane po dniu wystąpienia szkody.

W przypadku kredytu klęskowego obrotowego udokumentowaniu podlega co najmniej 50% wydatków.

Całkowite oprocentowanie kredytów jest zmienne i nie może wynosić więcej niż 1,6 stopy redyskontowej weksli. Kredytobiorca płaci część oprocentowania w wysokości wynikającej z różnicy pomiędzy oprocentowaniem całkowitym, a zastosowanymi przez Agencję dopłatami. Obecnie oprocentowanie płacone przez Kredytobiorcę wynosi 0,1% w skali roku - jeżeli w dniu wystąpienia szkody posiadał ubezpieczenie, o którym mowa na wstępie, lub 3,85% w skali roku - w pozostałych przypadkach.

Kredyt "klęskowy" inwestycyjny może zostać przeznaczony na finansowanie nakładów związanych z przywróceniem funkcji użytkowych:

• zniszczonych lub uszkodzonych budynków inwentarskich i innych budynków i budowli służących do produkcji, a także, urządzeń i obiektów służących do zasilania w wodę, energię elektryczną, gaz i odprowadzenie ścieków w obrębie gospodarstwa poprzez ich odbudowę lub wykonanie niezbędnych remontów kapitalnych,

• uszkodzonych ciągników, maszyn i urządzeń rolniczych poprzez przeprowadzenie remontów kapitalnych.

Kredyt może być też przeznaczony na nakłady związane z przywróceniem produkcyjności poprzez zakup kwalifikowanego materiału szkółkarskiego, stada podstawowego inwentarza żywego, a także na nakłady związane z zakupem w miejsce zniszczonych ciągników, maszyn i urządzeń rolniczych.

Przeznaczenie kredytu "klęskowego" obrotowego obejmuje zakup rzeczowych środków obrotowych do produkcji rolnej np.: nawozów mineralnych, środków ochrony roślin, paliwa na cele rolnicze, inwentarza żywego zaliczanego zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości do środków obrotowych itp.

Kredyty preferencyjne udzielane są przez banki współpracujące z Agencją z ich własnych środków. Banki mogą udzielać kredytów w terminach:

• do 31 grudnia tego samego roku - w przypadku zgód na uruchomienie linii kredytowych wydanych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w okresie od 1 stycznia do 31 maja,

• do 30 czerwca następnego roku - w przypadku zgód na uruchomienie linii kredytowych wydanych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w okresie od 1 czerwca do 31 grudnia.

Pomoc w spłacie zaciągniętych wcześniej kredytów preferencyjnych

W związku z powtarzającymi się zjawiskami atmosferycznymi, powodującymi straty w rolnictwie, w szczególnie trudnym położeniu mogą znaleźć się rolnicy spłacający kredyty preferencyjne zaciągnięte w latach poprzednich. W takich sytuacjach należy pamiętać, że w przypadku wszystkich kredytów z dopłatami ARiMR do oprocentowania - zarówno inwestycyjnych jak i klęskowych - w okresie kredytowania bank w porozumieniu z kredytobiorcą może ustalić nowy terminarz spłat, w tym zastosować prolongatę spłaty rat kapitału i odsetek, a także wydłużyć okres spłaty kredytu poza maksymalny okres spłaty. W odniesieniu do kredytów "klęskowych" po upływie maksymalnego okresu spłaty Agencja nie będzie stosowała dopłat,  a oprocentowanie kredytu nie może być wyższe niż wynikające z umowy zawartej pomiędzy Agencją a Bankiem współpracującym.

Ponadto jeżeli w trakcie okresu spłaty kredytu preferencyjnego rolnik poniesie szkody w wyniku złych warunków atmosferycznych, które uniemożliwiają terminową spłatę kredytów inwestycyjnych, w tym kredytów klęskowych z linii nKL01, okres od dnia udzielenia kredytu do całkowitej jego spłaty wraz z odsetkami może zostać wydłużony o nie więcej niż 3 lata poza maksymalny okres kredytowania, przy czym może zostać zwiększona maksymalna kwota dopłat stosowanych przez Agencję. W przypadku kredytów inwestycyjnych z linii dla gospodarstw rodzinnych (nGR) nie ma możliwości wydłużenia okresu spłaty, natomiast istnieje możliwość zwiększenia kwoty dopłat.

Maksymalny okres spłaty kredytów inwestycyjnych

Linia kredytowa Maksymalny okres, na jaki może zostać udzielony

Linia kredytowa	Maksymalny okres, na jaki może zostać udzielony kredyt	Maksymalny okres spłaty kredytu po wydłużeniu
nKL01	5 lat 8 lat	8 lat 11 lat
nIP, nBR10, nBR13, nBR14, nBR15	8 lat	11 lat
nKZ, nMR, nGP, nOR, nNT	15 lat	18 lat
nGR	20 lat	20 lat

 

Gwarancje lub poręczenia spłaty kredytów klęskowych

O gwarancję lub poręczenie może ubiegać się Kredytobiorca, który nie ma pełnego i wymaganego procedurami banku zabezpieczenia kredytu ale posiada, według oceny banku, zdolność do spłaty zabezpieczonego przez Agencję kredytu. Ponadto ubiegając się o gwarancje lub poręczenie Kredytobiorca nie może zalegać z płatnościami z tytułu podatków, składek na ubezpieczenia społeczne oraz nie może mieć wymagalnych zobowiązań wobec Agencji z tytułu udzielonej pomocy.

Gwarancje lub poręczenia spłaty kredytów klęskowych mogą być udzielane przez Agencję do wysokości 80% wykorzystanej kwoty kredytu i nie więcej niż do kwoty 100 tys. zł. Gwarancje i poręczenia są terminowe, tj. udzielane są maksymalnie na okres objęty umową kredytu, wydłużony o 3 miesiące. Gwarancją lub poręczeniem nie mogą być objęte odsetki, prowizje i inne opłaty należne bankowi, jak również wszelkie koszty zaspokojenia wierzytelności banku.

Warunkiem ubiegania się o udzielenie gwarancji lub poręczenia spłaty kredytu klęskowego jest w szczególności:

1) zawarcie pomiędzy bankiem a Kredytobiorcą warunkowej umowy kredytu, tj. umowy zawierającej warunek, że bank uruchomi kredyt po przyjęciu udzielonej przez Agencję gwarancji lub po podpisaniu umowy poręczenia przez Agencję i bank, 

2) złożenie przez Kredytobiorcę za pośrednictwem banku wniosku o udzielenie gwarancji lub poręczenia spłaty kredytu klęskowego, na formularzu opracowanym i udostępnionym przez Agencję wraz z wymaganymi załącznikami (wzór wniosku dostępny jest na stronie internetowej Agencji).

Agencja z tytułu udzielonego poręczenia lub gwarancji spłaty kredytu klęskowego pobiera jednorazowo prowizję w wysokości od 0,3 % do 0,4 % kwoty poręczenia oraz od 0,75% do 1% kwoty gwarancji (zależnie od długości okresu, na jaki udzielono poręczenia lub gwarancji).

Gwarancje lub poręczenia spłaty kredytów klęskowych udzielane są w trybie uproszczonym lub zwykłym.

W trybie uproszczonym udzielane są poręczenia spłaty kredytów klęskowych, których wysokość nie przekracza 60% wykorzystanej kwoty kredytu i kwoty 60 tys. zł. W trybie tym wszelkie formalności związane z poręczeniem kredytobiorca załatwia w banku, który dostarcza do Agencji m. in. jednostronnie podpisane umowy poręczenia, wniosek o udzielenie poręczenia oraz weksel in blanco przyjęty od Kredytobiorcy. Agencja w terminie 15 dni roboczych dokonuje oceny formalnej przedłożonych dokumentów i w przypadku pozytywnej oceny podpisuje przekazane umowy, a o udzielonym poręczeniu informuje Kredytobiorcę i bank, przekazując po 1 egzemplarzu zawartych umów.

W trybie zwykłym udzielane są pozostałe poręczenia oraz gwarancje spłaty kredytów klęskowych. Kredytobiorca składa w Centrali Agencji za pośrednictwem banku kredytującego, Wniosek o udzielenie gwarancji lub poręczenia wraz z kompletem wymaganych dokumentów. Przedkładane Agencji wnioski rozpatrywane są w terminie 20 dni od daty wpływu wniosku wraz z wymaganymi dokumentami, a sposób rozpatrzenia wniosku uzależniony jest od wyników analizy ryzyka związanego z wnioskowanym poręczeniem lub gwarancją. W przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku Agencja sporządza odpowiednie umowy, które zawierane są z Kredytobiorcą i z bankiem.

Udzielając gwarancji lub poręczeń Agencja wymaga ponadto od Kredytobiorcy ustanowienia na jej rzecz stosownych zabezpieczeń, a także może żądać poddania się egzekucji w trybie art. 777§ 1 pkt. 4 Kodeksu postępowania cywilnego. Forma i wysokość zabezpieczeń udzielanych gwarancji i poręczeń zależą od ryzyka Agencji i są ustalane indywidualnie z Kredytobiorcą. Umowy o udzielenie poręczenia lub gwarancji zawierane są z Kredytobiorcą w Centrali Agencji po ustanowieniu na rzecz Agencji ww. zabezpieczeń. Dopuszcza się również podpisanie powyższych umów w banku kredytującym. 

O poręczenia lub gwarancje spłaty kredytów klęskowych można ubiegać się za pośrednictwem wymienionych powyżej banków udzielających kredytów klęskowych.

 

Departament Komunikacji Społecznej