Wyszukaj termin związany z rolnictwem

---

Pieprznik jadalny

Dodano: 2011-02-11

---

Pieprznik jadalny (Cantharellus cibarius Fr.), kurka, liszka – gatunek grzybów z rodziny pieprznikowatych. Gatunek typowy rodzaju pieprznik (Cantharellus Adans. ex Fr.). Występuje gromadnie w lasach całej Polski. Jest cenionym i eksportowym grzybem jadalnym.

Morfologia

Pieprznik jadalny zaliczany jest do tzw. grzybów wielkoowocnikowych. Część podziemna plechy, grzybnia, jest najczęściej niewidoczna, natomiast owocniki z podstawkami wykształcającymi zarodniki wyrastają ponad warstwę mchów na dnie lasu.

Kapelusz

Średnicy 1-10 (do 12) cm. U młodych owocników guzikowaty, okrągłego kształtu, później wypukły z podwiniętym brzegiem, a u starszych okazów rozpostarty, lejkowaty i nieregularny. Barwy jasnożółtej do pomarańczowożółtej. Powierzchnia gładka, matowa.

Hymenofor

W formie nieregularnie i widlasto rozgałęzionych, grubych listewek. Barwy kapelusza. Daleko zbiegające na trzon. Często połączone są anastomozami.

Trzon

Długości 3-7 cm, średnicy 0,7-2 cm. Barwy kapelusza, często o jaśniejszym odcieniu. Podstawa zwężona, powyżej szerszy i łagodnie przechodzący w kapelusz. Pełny, twardy i często wygięty.

Miąższ

Barwy białej lub bladożółtej, o zwartej konsystencji, łamliwy, włóknisty w trzonie. Zapach owocowy, korzenny, nieco pieprzowy. Smak łagodny, kwaskowaty lub lekko ostry.

Zarodniki

Wymiary: 7-11×4-6,5 µm. Bezbarwne, o elipsoidalnym kształcie, gładkie, z ziarnistą zawartością. Wysyp zarodników barwy białawej, żółtawej lub jasnoochrowożółtej.

Gatunki podobne

• Kielichowiec pomarańczowy (Omphalotus olearius (DC.) Singer), wyrastający na martwym drewnie, o często ekscentrycznie umiejscowionym na trzonie kapeluszu i wyraźnie wykształconych blaszkach[1]. Występuje w południowej Europie, w Polsce nie notowany[2][3]. Trujący.

• Kolczak obłączasty (Hydnum repandum L.), o kolczastym hymenoforze[1]. Jadalny.

• Lisówka pomarańczowa (Hygrophoropsis aurantiaca (Wulfen) Maire), różniąca się przede wszystkim blaszkowatymi, cienkimi i gęstymi blaszkami oraz ciemniejszą, pomarańczową barwą owocników[4]. Niejadalna.

• Pieprznik ametystowy (Cantharellus amethysteus (Quél.) Sacc.), którego kapelusz pokryty jest filcowatymi, fioletowymi łuseczkami (zwłaszcza u młodych egzemplarzy). Występuje głównie w górach pod bukami, rzadki[1]. Według niektórych źródeł jest to odmiana pieprznika jadalnego (Cantharellus cibarius var. amethysteus (Quél.) Cetto)[3]. Jadalny.

Siedlisko

Gatunek mikoryzowy. Występuje w lasach liściastych i iglastych, często na piaszczystych, kwaśnych glebach. Często pod świerkami pośród mchów[2]. Pospolity w Polsce, choć w niektórych rejonach zanikający[3]. Owocuje na ziemi, gromadnie, od czerwca do października.

Znaczenie

Owocniki pieprznika jadalnego są jadalne. Dotychczasowe próby uprawy tego gatunku zakończyły się niepowodzeniem[5]. Pieprznik jadalny dopuszczony jest w Unii Europejskiej do obrotu handlowego i eksportu, jego kod w systemie Nomenklatury Scalonej (CN) to 0709 59 10[6], a określony został jako towar wrażliwy (S). W Estonii jest głównym grzybem zbieranym w celach handlowych[7].

Pieprznik jadalny ceniony jest ze względu na aromat, smak oraz twardość i chrupkość owocników. Do spożycia zaleca się młode, zdrowe owocniki, które można przyrządzać na wiele sposobów[8]. Smażenie kurek powinno trwać krótko, ponieważ w innym wypadku mocno twardnieją[9].

Marynowane ustępują walorami smakowymi kilku innym popularnym gatunkom grzybów jadalnych, przy tym do przetworów tego rodzaju zaleca się stosować same kapelusze z krótko odciętym trzonem. Kurki duszone i konserwowane dobrze jest mieszać z grzybami zawierającymi duże ilości śluzów (podgrzybkami, opieńkami, maślakami). Ponieważ kurki po suszeniu nie mają atrakcyjnego wyglądu, wskazane jest dosuszenie ich do kruchości i zmielenie na mączkę grzybową. Mączka traci jednak szybciej aromat i szybko bywa atakowana przez molowate[8].

Systematyka i zmienność

Pieprznik jadalny (Cantharellus cibarius Fr.) jest gatunkiem typowym rodzaju pieprznik (Cantharellus Adans. ex Fr.).

Podgatunki

• Cantharellus cibarius subsp. cibarius Fr. (1821) - podstawowy podgatunek.

• Cantharellus cibarius subsp. squamulosus A. Blytt (1905) - występujący w lasach iglastych, znaleziony w North Elba (USA).

Odmiany

• Cantharellus cibarius var. albipes Peck (1903)[14],

• Cantharellus cibarius var. atlanticus Romagn. (1995) - holotyp znaleziono we Francji, na plantacji sosny nadmorskiej (Pinus pinaster Aiton)[15].

• Cantharellus cibarius var. carneoalbus (R. Heim) Corner (1966)[16],

• Cantharellus cibarius var. inodorus Velen. (1939)[17],

• Cantharellus cibarius var. latifolius Heinem. (1966)[16]

• Cantharellus cibarius var. longipes Peck (1904)[13]

• Cantharellus cibarius var. multiramis Peck (1901)[18],

• Cantharellus cibarius var. pallens Gerhardt (2001),

• Cantharellus cibarius var. pallidifolius A.H. Sm. (1968)[19],

• Cantharellus cibarius var. roseocanus, Redhead, Norvell & Danell (1997)[20],

• Cantharellus cibarius var. rufescens Cetto (1991),

• Cantharellus cibarius var. rufipes (Gillet) Cooke (1883),

• Cantharellus cibarius var. squamosus Pöll ex J. Murr (1916) - odmiana o wyróżnia się twardym trzonem, oraz kapeluszem pokrytym ciemnymi łuskami, wyglądem zbliżony do pieprznika pomarańczowego (Cantharellus friesii Welw. & Curr.)[21],

• Cantharellus cibarius var. tenuis Romagn. (1995) - holotyp znaleziono we Francji, pośród bielistki siwej (Leucobryum glaucum) pod sosną nadmorską (Pinus pinaster Aiton)[22],

• Cantharellus cibarius var. umbrinus R. Heim ex Eyssart. & Buyck (2000) - holotyp znaleziono we Francji, na glebie, pośród bluszczu (Hedera L.) pod dębami (Quercus L.)[23]. Bazonimem dla tej odmiany był podgatunek Cantharellus cibarius subsp. umbrinus R. Heim (1960).

Formy

• Cantharellus cibarius f. cibarius Fr. (1821)[12],

• Cantharellus cibarius f. pallidus R. Schulz (1924)[24].

Synonimy

• Agaricus alectorolophoides Schaeff. (1774)

• Agaricus chantarellus L. (1753)

• Agaricus chantarellus Bolton (1788)

• Alectorolophoides cibarius (Fr.) Earle (1909)

• Cantharellus alborufescens (Malençon) Papetti & S. Alberti (1999)

• Cantharellus cibarius f. neglectus M. Souché (1904)

• Cantharellus cibarius subsp. flavipes R. Heim (1960)

• Cantharellus cibarius subsp. nanus R. Heim (1960)

• Cantharellus cibarius subsp. umbrinus R. Heim (1960)

• Cantharellus cibarius var. albidus Maire (1937)

• Cantharellus cibarius var. alborufescens Malençon (1975)

• Cantharellus cibarius var. albus Fr. (1937)

• Cantharellus cibarius var. bicolor Maire (1937)

• Cantharellus cibarius var. cibarius Fr. (1821)

• Cantharellus cibarius var. flavipes (R. Heim) Corner (1966)

• Cantharellus cibarius var. flavipes R. Heim ex Eyssart. & Buyck (2000)

• Cantharellus cibarius var. nanus (R. Heim) Corner (1966)

• Cantharellus cibarius var. neglectus (M. Souché) Sacc. (1905)

• Cantharellus cibarius var. pallidus R. Schulz (1924)

• Cantharellus cibarius var. salmoneus L. Corb. (1929)

• Cantharellus cibarius var. umbrinus (R. Heim) Corner (1966)

• Cantharellus edulis Sacc. (1916)

• Cantharellus neglectus (M. Souché) Eyssart. & Buyck (2000)

• Cantharellus pallens Pilát (1959)

• Cantharellus rufipes Gillet (1874)

• Cantharellus vulgaris Gray (1821)

• Chanterel alectorolophoides (Schaeff.) Murrill (1910)

• Chanterel chantarellus (L.) Murrill (1910)

• Craterellus cibarius (Fr.) Quél. (1888)

• Merulius alectorolophoides (Schaeff.) J.F. Gmel. (1792)

• Merulius chantarellus (L.) Scop. (1772)

• Merulius cibarius (Fr.) Westend. (1857)

Przypisy

1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Pieprznik jadalny w: www.grzyby.pl

2. ↑ 2,0 2,1 Ewald Gerhardt: Przewodnik GRZYBY. Warszawa: MULTICO, Oficyna Wydawnicza, 2001, s. 178. ISBN 8370730841. 

3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Marcus Flück: Atlas grzybów - oznaczanie, zbiór, użytkowanie. Warszawa: Oficyna Wydawnicza "DELTA W-Z", s. 354. ISBN 8371753373. 

4. ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1988. ISBN 83-09-00714-0. 

5. ↑ Ewald Gerhardt: Przewodnik GRZYBY. Warszawa: MULTICO, Oficyna Wydawnicza, 2001, s. 28. ISBN 8370730841. 

6. ↑ Wniosek dotyczący ROZPORZĄDZENIA RADY wprowadzającego plan ogólnych preferencji taryfowych.

7. ↑ Według Lasy i leśnictwo krajów Unii Europejskiej, s. 72, ISBN 978-83-89744-41-8

8. ↑ 8,0 8,1 Robert Miernik: Przetwory z płodów leśnych. Warszawa: Wydawnictwo Spółdzielcze, 1989, ss. 48-57. ISBN 8320907276. 

9. ↑ Elżbieta Wieteska (red.): Kuchnia polska. Warszawa: Bertelsmann Media, 1997, s. 156. ISBN 8371294875. 

10. ↑ Species Fungorum

11. ↑ CABI database

12. ↑ 12,0 12,1 Według Elias Magnus Fries: Systema Mycologicum I. ex officina Berlingiana, 1821, s. 401. 

13. ↑ 13,0 13,1 Według Pier Andrea Saccardo: Sylloge Fungorum XXI. Patavii, sumptibus auctoris, 1912, s. 103. 

14. ↑ Pier Andrea Saccardo: Sylloge Fungorum XVII. 1905, s. 35. 

15. ↑ Index Fungorum - Names Record

16. ↑ 16,0 16,1 Index of Fungi 3. Commonwealth Mycological Institute, 1961–1970, s. 401. 

17. ↑ F. Petrak: Petrak's Lists 8. 1936–1939, s. 15. 

18. ↑ Pier Andrea Saccardo: Sylloge Fungorum XVII. 1905, s. 34. 

19. ↑ Index of Fungi 3. Commonwealth Mycological Institute, 1961–1970, s. 482. 

20. ↑ Mycotaxon 65. 1997, s. 313. 

21. ↑ Pier Andrea Saccardo: Sylloge Fungorum XXIII. 1925, s. 142. 

22. ↑ Index Fungorum - Names Record

23. ↑ Index Fungorum - Names Record

24. ↑ Edmund Michael: Führer für Pilzfreunde. Lipsk: Quelle & Meyer, 1927, s. 82. 

Bibliografia

1. Cantharellus cibarius w: www.indexfungorum.org

2. Marcus Flück: Atlas grzybów - oznaczanie, zbiór, użytkowanie. Warszawa: Oficyna Wydawnicza "DELTA W-Z", ss. 16,70,81,90,94-97,345,353-355,369. ISBN 8371753373. 

3. Ewald Gerhardt: Przewodnik GRZYBY. Warszawa: MULTICO, Oficyna Wydawnicza, 2001, ss. 28, 178. ISBN 8370730841. 

4. Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1988. ISBN 83-09-00714-0. 

5. Pieprznik jadalny w: www.grzyby.pl

6. Hans E. Laux: Grzyby jadalne oraz ich trujące sobowtóry. Warszawa: 2007, s. 146. ISBN 8370730841.

Źródło Wikipedia

---

Tagi powiązane z tym hasłem:
pieprznik jadalny, grzyby jadalne, encyklopedia rolnicza, grzyby