W Polsce pył zawieszony składa się głównie z węgla w postaci związków organicznych, węgla elementarnego, siarczanów, azotanów, chlorków, związków amonowych, związków krzemu, aluminium i żelaza oraz śladowych ilości metali ciężkich (np. Cd, Pb, Hg, Zn, Cu, Ni, As).
Z uwagi na wielkość cząstek wyróżnia się:
-
pył PM10 – Particulate matter PM10 – frakcja pyłu zawieszonego o średnicy cząstek 10 μm i mniejszej,
-
pył PM2,5 – Particulate matter PM2,5 – frakcja pyłu zawieszonego o średnicy cząstek poniżej 2,5 μm.
Oddziaływanie cząstek drobnych (pył PM10) i bardzo drobnych (pył PM2,5) całkowitego pyłu zawieszonego na zdrowie człowieka jest zależne od wielkości tych cząstek oraz ich składu chemicznego. Pył PM2,5 posiada zdolność przenikania do najgłębszych partii płuc, gdzie jest akumulowany lub rozpuszczany w płynach biologicznych i następnie wraz z krwiobiegiem transportowany do całego ciała. W wyniku tego może być powodem nasilenia astmy, ostrych reakcji układu oddechowego, osłabienia czynności płuc, itp.
Pomimo notowanego obniżenia emisji prekursorów pyłów, w szczególności dwutlenku siarki oraz działań podejmowanych na rzecz redukcji stężeń pyłu zawieszonego w powietrzu, wysokie stężenia drobnych frakcji pyłu zawieszonego (PM10 i PM2,5) pozostają jednym z najistotniejszych problemów odnoszących się do jakości powietrza w Polsce.
W okresie jesienno-zimowym notuje się powtarzające się zjawisko występowania wysokich stężeń pyłu zawieszonego w powietrzu, zwane potocznie smogiem. Smog aerozolowy (zimowy) powstaje w wyniku pierwotnej emisji pyłu i zanieczyszczeń gazowych do powietrza oraz powstawania pyłu wtórnego w wyniku reakcji chemicznych zachodzących w atmosferze. Występowaniu zjawiska towarzyszą niesprzyjające warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń powietrza, tj. słaby wiatr lub cisza wiatrowa, silna inwersja termiczna, zamglenie, średnia dobowa temperatura powietrza poniżej 50 st. C, utrzymujące się na większym obszarze.
Przekroczenia dobowego poziomu dopuszczalnego pyłu PM10 występują zarówno na obszarach dużych miast i aglomeracji, jak i w mniejszych miejscowościach i obszarach wiejskich. W 2017 r. przekroczenie poziomów dopuszczalnych dla pyłu zawieszonego miało najczęściej miejsce w miastach i aglomeracjach położonych w południowej i środkowej Polsce, czyli aglomeracja górnośląska, krakowska, rybnicko-jastrzębska, a także łódzka.
Polska znajduje się w czołówce państw Unii Europejskiej pod kątem narażenia ludności miejskiej na powietrze zanieczyszczone pyłem PM10 i PM2,5. Przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla pyłów PM10 oraz PM2,5 w 2015 r. wystąpiły w Europie Środkowej, a więc w Polsce, Bułgarii, Chorwacji, Czechach, Słowenii oraz we Włoszech, w Grecji i na Cyprze.