Zobacz również tu

Poznaj produkty

| Autor: redakcja3

Kto zarabiał na rybach?

Stanowisko Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie zarzutów dotyczących PO Ryby 2007-2013, które zostały skierowane pod adresem resortu podczas konferencji prasowej Prawa i Sprawiedliwości w Sejmie RP 27 lipca 2012 r.

Kto zarabiał na rybach?
I. Zarzut niewykorzystania środków w ramach PO RYBY 2007-2013 w związku ze słabą absorpcją.
 
Nieprawdziwe jest twierdzenie o niskim wykorzystaniu środków w ramach PO RYBY 2007-2013, gdyż wg stanu na dzień 30 czerwca br., w ramach całego Programu zawarto umowy o dofinansowanie/wydano decyzje na kwotę ponad 2,2 mld zł., co stanowi 53 % dostępnych środków, natomiast zrealizowane płatności opiewają na kwotę ok. 1,6 mld zł, tj. 38,4% alokacji. Z uwagi na specyfikę poszczególnych osi priorytetowych oraz czas ich uruchomienia, zaawansowanie wdrażania jest zróżnicowane. Stan wdrażania osi priorytetowych 1-3 przedstawia się w następujący sposób:
 
- oś priorytetowa 1 Środki na rzecz dostosowania floty rybackiej: podpisane umowy/wydane decyzje: 4 815, na kwotę 571 mln zł, tj. 72,53%; zrealizowane płatności 501 mln zł, tj. 64,15% dostępnych środków;
 
- oś priorytetowa 2 Akwakultura, rybołówstwo śródlądowe, przetwórstwo: podpisane umowy/wydane decyzje: 790, na kwotę 682,6 mln zł, tj. 73,07%; zrealizowane płatności 429,9 mln zł, tj. 46,01% dostępnych środków;
 
- oś priorytetowa 3 Środki służące wspólnemu interesowi: podpisane umowy: 216, na kwotę 756,6 mln zł, tj. 83,18%; zrealizowane płatności 549,4 mln zł, tj. 60,23% dostępnych środków;
 
W tym kontekście należy uznać, że poziom kontraktacji środków finansowych jest bardzo wysoki i niejednokrotnie przewyższa dostępne limity tych środków zaplanowanych na realizację operacji (projektów) w zakresie poszczególnych Środków w ramach 2 i 3 osi priorytetowej. Należy więc stwierdzić, iż tempo wykorzystania środków w ramach osi 2 i 3 jest tak intensywne, iż nie istnieje obawa nie wykorzystania alokacji. Dlatego też nie jest prawdziwe stwierdzenie pana Posła Brudzińskiego, że „Polska będzie musiała zwrócić Komisji kwotę 2,5 mld zł z tytułu nie wykorzystania środków przyznanych Polsce w ramach PO RYBY 2007-2013”.
 
Ponadto, Departament Rybołówstwa systematycznie podejmuje kroki mające na celu intensyfikację wydatkowania środków finansowych w ramach PO RYBY 2007-2013, m. in.

- poprzez dwukrotną już nowelizację rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 września 2009 r. w sprawie podziału środków finansowych na realizację programu operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” na lata 2007-2013. (obecnie planowane są kolejne przesunięcia środków w ramach PO RYBY 2007-2013 w celu intensyfikacji ich wydatkowania);
 
- w związku z dużym zainteresowaniem wnioskodawców Środkiem 2.2 Działania wodno-środowiskowe, wyczerpany został limit środków finansowych przeznaczonych na ww. działania. Dlatego dokonano zmiany Programu Operacyjnego przeznaczając dodatkowe środki finansowe na realizację działań wodno-środowiskowych, co umożliwiło przesunięcie środków finansowych w kwocie ponad 85 mln zł (21 405 730 Euro) na ten cel.
 
- nowelizacja rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w zakresie osi 2 pozwoliła na ogłoszenie naboru w zakresie Środka 2.2 Działania wodno-środowiskowe w dniach od 25 lipca 2012 r. do 23 sierpnia 2012 r. włącznie.
 
Odnośnie osi priorytetowej 3 zauważyć należy, iż nieprawdą jest to, że pieniądze wydawane są na konferencje prasowe czy spoty reklamowe. Działania promocyjne i szkoleniowe w ramach osi priorytetowej 3 mają na celu zwiększenie spożycia produktów rybnych w Polsce, podniesienie ich atrakcyjności oraz rozwój współpracy pomiędzy przedstawicielami nauki i sektora rybackiego. Należy podkreślić, że beneficjentami niniejszego Środka są głównie przedstawiciele sektora rybackiego, a nie administracja publiczna.
 
Ponadto, zaznaczyć należy, że ta oś priorytetowa wspiera w zdecydowanej większości projekty inwestycyjne oraz służące rozwojowi sektora rybackiego. W szczególności największe środki finansowe – ok. 612 z ok. 912 milionów złotych (według stanu na dzień 29 czerwca 2012 r.). całej alokacji przeznaczonej na oś priorytetową 3 przypada na Środek 3.3. Inwestycje w portach rybackich, miejscach wyładunku i przystaniach, w zakresie dotyczącym m. in. poprawy bezpieczeństwa, warunków postoju lub obsługi statków rybackich oraz ograniczenie zanieczyszczania środowiska morskiego.
 
Dla porównania, alokacja środków finansowych w ramach Środka 3.4. Rozwój nowych rynków i kampanie promocyjne jest 10 razy mniejsza niż ma to miejsce w przypadku Środka 3.3. i wynosi 60 milionów złotych (według stanu na dzień 29 czerwca 2012 r.).
 
Poza tym, biorąc pod uwagę fakt, że beneficjentami pomocy w ramach ww. osi priorytetowych są niemal wyłącznie przedstawiciele sektora rybackiego, nieprawdziwe jest twierdzenie, iż 4 mld zł z Programu Operacyjnego nie trafią w ręce rybaków.
 
Jednocześnie należy stwierdzić, że nierzetelne jest twierdzenie o końcu wdrażania aktualnej perspektywy finansowej w 2013. Zgodnie z obowiązującą zasadą n+2 PO RYBY 2007-2013 będzie realizowany do końca 2015 r.
 
W odniesieniu do osi priorytetowej 4 Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa PO RYBY 2007-2013 należy zauważyć, że na tempo jej realizacji wpływa specyfika tego rozwiązania. W przeciwieństwie do pozostałych instrumentów wsparcia rybactwa, oś 4 realizowana jest dwustopniowo, co bezpośrednio wynika z regulacji europejskich. W pierwszej kolejności Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi dokonał wyboru lokalnych grup rybackich, którym powierzył zarządzanie lokalnymi strategiami rozwoju obszarów rybackich. Powołanie tych organizacji było sposobem na włączenie przedstawicieli sektora rybackiego w strategiczne planowanie rozwoju całego regionu. W wyniku dwóch konkursów przeprowadzonych przez Ministra w Polsce rozpoczęło działalność 48 lokalnych grup rybackich, które mogły rozpocząć wdrażanie swoich strategii.
 
Wdrażanie strategii przez takie grupy polega na przeprowadzaniu przez grupę konkursów, w ramach których mieszkańcy obszarów zależnych od rybactwa składają swoje projekty. Oceny tych projektów dokonuje specjalny organ lokalnej grupy rybackiej. W jego skład wchodzą przedstawiciele gmin oraz różnych organizacji działających na danym obszarze, przy czym rybacy dysponują co najmniej 50% głosów. Najlepsze operacje mogą uzyskać dofinansowanie ze środków Europejskiego Funduszu Rybackiego. Można więc powiedzieć, że za pośrednictwem LGR to rybacy decydują o kierunku wsparcia rozwoju obszaru rybackiego i to oni decydują o tym, komu zostanie przyznana pomoc i na jakie operacje.
 
Dopiero gdy lokalne grupy zostały wybrane, potencjalni beneficjenci mogli do wspomnianych grup składać wnioski o dofinansowanie. Ten fakt w dużej mierze tłumaczy tempo wykorzystania środków z osi 4 PO RYBY 2007-2013. Podkreślić również należy, że takie dwustopniowe rozwiązanie zostało po raz pierwszy zaprojektowane przez Unię Europejską jako instrument wsparcia rybactwa. Innowacyjny charakter oraz konieczność animacji i wsparcia lokalnych grup rybackich we wszystkich państwach Unii Europejskiej przełożyły się na nieco wolniejsze tempo wykorzystania środków z osi 4 Europejskiego Funduszu Rybackiego. Jednak warto zaznaczyć, że Polska znajduje się w czołówce państw europejskich, jeżeli chodzi o wysokość wykorzystanych środków w ramach osi 4.
 
W ramach osi 4 PO RYBY 2007-2013 beneficjenci mogą uzyskać dofinansowanie na operacje inwestycyjne jak i na te o „miękkim” charakterze. Są one nastawione przede wszystkim na tworzenie nowych miejsc pracy na obszarach zależnych od rybactwa. Ma to na celu pobudzenie rozwoju regionu oraz przeciwdziałanie negatywnym skutkom ograniczeń sektora rybackiego, które mają wpływ na poziom życia na całym obszarze.
 
Z analizy tempa wdrażania osi 4 PO RYBY 2007-2013 wynika, że po mało intensywnym początku, od kilku miesięcy można obserwować wyraźny wzrost liczby podpisanych umów oraz zrealizowanych wniosków o płatność. Według danych z końca czerwca 2012 r. beneficjenci podpisali umowy na 13 % środków osi 4 PO RYBY 2007-2013, podczas gdy we wrześniu zeszłego roku było to 1,4%, czyli niemal 10 razy mniej. Podobny wzrost można zauważyć jeżeli chodzi o złożone wnioski o płatność. Wysokość wykorzystanej pomocy i tempo jej wzrostu zależy w dużej mierze od terminów w jakich lokalne grupy rybackie przeprowadzają swoje konkursy. Dopiero po zakończeniu konkursu przeprowadzanego przez taką grupę, beneficjenci mogą uzyskać pomoc finansową na realizację swoich operacji. Z analizy harmonogramów planowanych konkursów przygotowanych przez lokalne grupy rybackie i zaakceptowanych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi wynika, że największa liczba konkursów (a co za tym idzie największa liczba realizowanych operacji i wypłacanych środków) przewidywana jest na przełomie 2012 i 2013 r. Z tego też względu można przypuszczać, że widoczne od kilku miesięcy wysokie tempo wdrażania osi 4 PO RYBY 2007-2013 w Polsce zostanie utrzymane.
 
Kwota zrealizowanych płatności do kwoty podpisanych umów o dofinansowanie w ramach osi 4 PO RYBY 2007-2013 od października 2011 r.

 
 
II. Zarzut krzywdzącej zmiany kryteriów przyznawania pomocy w zakresie środka 1.5 Rekompensaty społeczno-gospodarcze w celu zarządzania krajową flotą rybacką (wcześniejsze emerytury) w ramach osi priorytetowej 1 Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013”
 
Zmiana zasad udzielania pomocy finansowej w zakresie środka 1.5 Rekompensaty społeczno-gospodarcze w celu zarządzania krajową flotą rybacką została podjęta na Komitecie Monitorującym (KM) w dniu 27 stycznia 2010 r. (uchwała KM 1/2010 z dnia 27 stycznia 2010 r.). Zmiana kryteriów wyboru i kwalifikowalności w zakresie wydłużenia minimalnego okresu pracy w zawodzie rybaka z 10 do 15 lat, była zaproponowana przez środowisko rybackie. W celu właściwego wydatkowania środków finansowych strona społeczna i administracja osiągnęły porozumienie co do konieczności wprowadzenia pewnych modyfikacji zasad udzielania pomocy finansowej. Wprowadzenie zmian było konieczne, ponieważ okazało się, że niejednokrotnie o przedmiotową pomoc ubiegały się osoby do tego nieuprawnione. W związku z tym, Instytucja Zarządzająca oraz środowisko rybackie stwierdzili, że pomoc ta powinna być wypłacana rybakom, którzy mogą wykazać dostatecznie długi okres pracy w zawodzie (15 lat) oraz pomocą należy objąć wszystkich czynnych zawodowo rybaków. Dodatkowo wprowadzona zmiana zasad udzielania pomocy finansowej w zakresie środka 1.5 była szeroko konsultowana ze środowiskiem rybackim w trakcie konsultacji społecznych i została przez to środowisko przyjęta ze zrozumieniem.
 
III. Zarzut przekazania FAPA 33 mln zł z Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013”
 
W ramach PO RYBY 2007-2013 FAPA pełni rolę instytucji pośredniczącej dla osi priorytetowej 5 Pomoc techniczna, tzn. jest m. in. odpowiedzialna za: przygotowanie procedur, przyjmowanie i ocenę wniosków o dofinansowanie, zawieranie umów z beneficjentami, rozpatrywanie wniosków o płatność. W związku z pełnieniem przez FAPA tej funkcji Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi corocznie udziela Fundacji dotacji z budżetu państwa na wykonywanie ww. zadań. Na ten cel od 2009 r. udzielone dotacje w sumie wyniosły ogółem ok. 1,7 mln zł, a nie jak zasugerowano na konferencji 33 mln zł.
 
IV. Sugestia dyskryminacji i prześladowania polskich właścicieli jednostek rybackiej w okresie od maja 2007 r. do grudnia 2011 r.
 
Rząd nigdy nie dyskryminował i nie zamierza dyskryminować polskich właścicieli jednostek rybackich.
 
W 2007 r. służby kontrolne Dyrekcji Generalnej ds. Rybołówstwa Komisji Europejskiej przeprowadziły w Polsce szereg tzw. misji kontrolnych, które miały na celu ocenę systemów i metodologii wykorzystywanych przez władze krajowe w odniesieniu do rybołówstwa dorszowego na Morzu Bałtyckim. Na podstawie przeprowadzonych misji inspektorzy KE ustalili, iż Polska nie wypełniała swoich zobowiązań, w szczególności nie wprowadziła odpowiedniego systemu rejestracji połowów, nie zapewniła skutecznej kontroli, inspekcji i egzekwowania zasad Wspólnej Polityki Rybackiej, a także nie zapewniła odpowiedniego systemu zarządzania i kontroli nad połowami dorsza na Morzu Bałtyckim.
 
Efektem ustaleń służb inspekcyjnych KE było wprowadzenie Rozporządzenia Komisji nr 804/2007 w sprawie całkowitego zakazu połowów dorsza stada wschodniego przez polskich rybaków w okresie od dnia 11 lipca 2007 r. do dnia 31 grudnia 2007 r. Rząd rozpoczął już w grudniu 2007 r. rozmowy z Komisją Europejską, które w efekcie przyniosły zaakceptowany przez Komisję plan działania polegający na:
 
  • wzmocnieniu kontroli i inspekcji rybołówstwa;
  • przygotowaniu planu restrukturyzacji floty;
  • wzmocnieniu egzekwowania przepisów w zakresie ochrony dorsza.
Na początku kwietnia 2008 r. Komisja Europejska zaakceptowała ostateczny kształt Planu działania. Uzyskano też porozumienie pomiędzy Polską a Komisją Europejską co do wielkości i sposobu zwrotu w kolejnych latach przełowionej przez polskich rybaków kwoty dorsza.
 
W związku z powyższym, Polska podjęła niezbędne kroki, aby zapobiec przełowieniu dorsza w latach następnych, wprowadzając nowy system podziału kwoty połowowej dorsza. System ten był związany z koniecznością spłaty przełowienia z roku 2007, która powodowała, że limity połowowe dorsza w latach 2009 – 2011 nie były satysfakcjonujące dla rybaków prowadzących połowy. Nowy system podziału kwoty połowowej dorsza, tzw. „trójpolówka”, polegał na tym, że każdego roku (w latach 2009-2011), 1/3 floty mogła odławiać dorsza, a pozostałe 2/3 otrzymywały rekompensatę finansową z PO RYBY 2007-2013 za czasowe zawieszenie połowów. Niezbędne było przy tym podjęcie działań, które polegały na wprowadzeniu obowiązku wyładunku jakiejkolwiek ilości dorszy wyłącznie w obecności inspektora rybołówstwa morskiego, dzięki czemu wzmocniono krajowy system kontroli[1].
 
Zgodnie z danymi otrzymanymi od krajowych służb kontrolnych liczba wszystkich kontroli (kutrów i łodzi polskich oraz obcych, magazynów i środków transportu, połowów sportowych, obwodów ochronnych w morzu jak i w portach) kształtowała się w latach
2007-2011 w następujący sposób:
 
Tabela 1.
Rok 1 2 3 4 5
Liczba kontroli (wraz z wyładunkiem dorsza)* Liczba wyładunków dorsza w obecności inspektora Liczba kontroli bez wyładunków dorsza Liczba kontroli polskich statków na M. Bałtyckim Liczba kontroli obcych statków na M. Bałtyckim
2007 4961 Nie dotyczy 4961 913 19
2008 5702 Nie dotyczy 5702 871 25
2009 12298* 7005 5293 594 33
2010 12679* 8285 4394 998 42
2011 10888* 6417 4471 754 114
 
Należy podkreślić, że jesienią 2011 r., w związku ze zbliżającym się końcem systemu „trójpolówki”, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi zniósł obowiązek wyładunku dorszy w obecności inspektora rybołówstwa morskiego. Aktualnie kontrole statków rybackich (polskich i obcych) przeprowadzane są zgodnie z przepisami kontrolnymi Unii Europejskiej[2] w oparciu o wartości odniesienia, które mają zastosowanie we wszystkich państwach członkowskich UE i są ustalane na podstawie przeprowadzanej analizy ryzyka.
 
Przedstawione powyżej dane obrazują zmniejszenie liczby kontroli polskich statków na Morzu Bałtyckim, wraz ze zwiększeniem kontroli statków obcych bander (Tabela 1, kolumna 4).
 
Mając powyższe na uwadze oraz uwzględniając fakt podejmowanych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi działań dotyczących zapewnienia z PO RYBY 2007-2013 środków finansowych wspierających polskich rybaków (kwota przeznaczona na rekompensaty finansowe wypłacone w ramach systemu „trójpolówki” wyniosła ponad 300 mln zł) nie jest zasadne mówienie o dyskryminacji polskich rybaków tym bardziej, iż w ramach całego PO RYBY 2007-2013 Polska otrzymała ok. 1 miliarda EURO, co jest drugą alokacją środków finansowych w UE.

 
Omawiając tematykę roku 2007 należy wskazać, iż wobec armatorów i kapitanów 68 statków rybackich (dorszowa flota bałtycka na dzień 1 stycznia 2007 r. obejmowała ok. 600 statków rybackich), którzy naruszyli zakaz połowu dorsza w 2007 roku wszczęto ok.700 postępowań karno-administracyjnych w przedmiocie przekroczenia ogólnej kwoty połowowej. Pierwsze decyzje wydawane były przez okręgowych inspektów rybołówstwa morskiego w pierwszej połowie 2008 r. W większości spraw postępowania zostały zakończone przed organami administracji; jedynie wobec kilku armatorów toczą się postępowania odwoławcze.
 
W wyniku wniesienia przez grupę posłów VI kadencji Sejmu RP klubu parlamentarnego PiS wniosku do Trybunał Konstytucyjnego o zbadanie zgodności tych przepisów z Konstytucją, Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 7 lipca 2009 r.[3] uznał, że przepisy § 2 pkt 37, § 3 pkt 38, § 4 pkt 39 oraz § 5 pkt 29 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie wysokości kar pieniężnych za naruszenia przepisów o rybołówstwie są niezgodne z art. 2 Konstytucji RP.
 
Powyższy wyrok skutkował koniecznością wymierzania kar, na podstawie przepisu przewidującego karę za prowadzenie połowów organizmów morskich, których kwota połowowa została wyczerpana. Przepis ten przewiduje wyższe kary rzędu:
 
- dla armatora statku o długości całkowitej od 10 m – od 20 000 zł do 110 000 zł,
 
- dla kapitana statku o długości całkowitej od 10 m – od 10 000 zł do 44 000 zł oraz
 
- dla armatora lub kapitana statku o długości całkowitej mniejszej niż 10 m od 2000 zł do 22 000 zł.
 
Poprzednio kara dla armatora oraz kapitana statku o długości całkowitej powyżej 10 m wynosiła od 2000 zł do 20.000 zł, a dla armatora lub kapitana poniżej 10 metrów wynosiła od 500 zł do 22.000 zł.
 
Dopuszczający się naruszeń zostali ukarani przez organ I instancji karami pieniężnymi. W wyniku wniesionych odwołań do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, decyzje nakładające kary zostały utrzymane w mocy.
 
Sądy administracyjne oddaliły skargi na decyzje Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi[4].
 
W odniesieniu do zarzutu nakładania wysokich kar podkreślić należy, że najwyższa kara w wysokości 300 000,00 zł została nałożona na jednostkę, której armatorami są trzy osoby. Kara została wymierzona za 15 rejsów połowowych dokonanych w okresie obowiązywania zakazu połowów.
 
-----------
[1] Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 grudnia 2008 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie wymiarów i okresów ochronnych organizmów morskich oraz szczegółowych warunków wykonywania rybołówstwa (Dz. U. z 2008 r. Nr 225, poz. 1498) wprowadzony został obowiązek wyładunku jakiejkolwiek ilości dorsza wyłącznie w obecności inspektora rybołówstwa morskiego, który poświadczał masę wyładowanych dorszy podpisem oraz odciskiem imiennej pieczęci na deklaracji wyładunkowo-przeładunkowej.
 
[2] - Rozporządzenie Rady (WE) nr 1224/2009 z dnia 20 listopada 2009 ustanawiające wspólnotowy system kontroli w celu zapewnienia przestrzegania przepisów wspólnej polityki rybołówstwa;
 
- Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) nr 404/2011 z dnia 8 kwietnia 2011 r. ustanawiające szczegółowe przepisy wykonawcze do rozporządzenia rady (we) nr 1224/2009 ustanawiającego wspólnotowy system kontroli w celu zapewnienia przestrzegania przepisów wspólnej polityki rybołówstwa.

 
[3] Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 lipca 2009 r. wszedł w życie z dniem ogłoszenia w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej,
tj. w dniu 15 lipca 2009 r. (Dz. U. Nr 112, poz. 936).
 
[4] Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 maja 2010 r. sygn.akt IV SA/Wa 333/10; wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 19 lutego 2010 r. sygn. akt IV SA/Wa 1880/09; postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 grudnia 2009 r. sygn.akt U 6/08).
Tagi:
dofinansowanie + PO RYBY + rybołówstwo + Komisja Europejska + Unia Europejska + MRiRW + pomoc finansowa +
Monitoruj tagi
źródło: