Å»uk leÅ›ny (Anoplotrupes stercorosus) jest jednym z dwóch przedstawicieli swojej rodziny bytujÄ…cym na terenach leÅ›nych. Należy do rodziny gnojarzowate (Geotrupidae), co w wolnym tÅ‚umaczeniu z greckiego oznacza „drążący ziemiÄ™”.
Nazwa ta jest jednoczeÅ›nie opisem wykopywanych przez samice żuków ziemnych gniazd dla larw. Podziemny korytarz może osiÄ…gnąć dÅ‚ugość nawet 40 cm, a larwy sÄ… skÅ‚adane w jego odnogach – komorach lÄ™gowych.
Korytarze żuki wypeÅ‚niajÄ… martwÄ… substancjÄ… organicznÄ…: fragmentami Å›cióÅ‚ki czy odchodami roÅ›linożerców. Dlatego żuk jest uważany za wielkiego przyjaciela lasów. Różne źródÅ‚a podajÄ…, że Å›rednio na jeden hektar powierzchni leÅ›nej bytujÄ…ce na niej żuki zakopujÄ… od 250 kg do 700 kg suchej masy.
Poprawia to znacznie jakość gleb leśnych, zwłaszcza na suchszych siedliskach, gdzie nie występują dżdżownice.
W poszukiwaniu jedzenia żuki posÅ‚ugujÄ… siÄ™ gÅ‚ównie wÄ™chem, dlatego oczy speÅ‚niajÄ… u nich rolÄ™ drugorzÄ™dnÄ…. NarzÄ…dem wÄ™chu u tych owadów sÄ… buÅ‚awkowate czuÅ‚ki. CzÄ™sto, gdy żuk dotrze na jakieÅ› wzniesienie, czyli wystajÄ…cy ze Å›cióÅ‚ki patyk lub szyszkÄ™, unosi przedniÄ… część ciaÅ‚a i nastawia czuÅ‚ki. Wtedy wÅ‚aÅ›nie intensywnie wÄ™szy.
Mimo swojego masywnego i ociężałego wyglądu żuki są dobrymi lotnikami. W locie wydaje charakterystyczny dźwięk buczenia.
InnÄ… muzycznÄ… zdolnoÅ›ciÄ… żuka leÅ›nego i jego krewniaków jest strydulacja, czyli zdolność wydawania dźwiÄ™ków przez pocieranie tylnych odnóży o dolne pÅ‚ytki odwÅ‚oka, czyli sternity. Najczęściej strydulujÄ…, kiedy żuki poczujÄ… siÄ™ zagrożone.
Jednak najciekawszÄ… umiejÄ™tnoÅ›ciÄ… żuka jest to w jaki sposób odnajduje swojÄ… życiowÄ… drogÄ™ po leÅ›nych ostÄ™pach. W swoich wÄ™drówkach żuk potrafi siÄ™ nawigować wzglÄ™dem poÅ‚ożenia SÅ‚oÅ„ca. W 2013 r. prof. Marcus Byrne z Wits University w Johannesburgu opisaÅ‚ wyniki badaÅ„. WedÅ‚ug niego żuki kierujÄ… siÄ™ także Å›wiatÅ‚em Księżyca i Drogi Mlecznej.
Warto dowiedzieć siÄ™, jak odróżnić żuka leÅ›nego od wiosennego. Oba majÄ… identyczny owalny ksztaÅ‚t, buÅ‚awkowate czuÅ‚ki i wyrostek na Å›rodku gÅ‚owy. Pokrywy żuka leÅ›nego sÄ… pokryte licznymi podÅ‚użnymi bruzdami i żłobieniami, natomiast żuk wiosenny ma pokrywy gÅ‚adkie, bez wyraźnych bruzd.
Poza terenami leÅ›nymi wystÄ™puje jego kuzyn - żuk gnojarz, który rzeczywiÅ›cie toczy kule z odchodów.