Cel kontroli
Celem kontroli klasyfikacji tusz wieprzowych wg EUROP prowadzonych przez IJHARS w 2023 r. było zapewnienie prawidłowego określania klas jakości tusz wieprzowych w ubojniach i przestrzegania obowiązujących przepisów. Ponadto istotne jest ujednolicenie kryteriów klasyfikacji tusz wieprzowych, dla zapewnienia przejrzystości i uczciwości w stosunkach handlowych.
W 2023 r. inspektorzy JHARS przeprowadzili 1370 wizyt kontrolnych w zakładach ubojowych objętych nadzorem. W ich trakcie sprawdzono poprawność klasyfikacji przeprowadzonej przez 256 rzeczoznawców (77,81% czynnych rzeczoznawców) na podstawie 33,1 tys. szt. tusz wieprzowych.
Nadzorowane ubojnie
Każda ubojnia trzody chlewnej podlegała obowiązkowi przesyłania kwartalnych informacji o liczbie uzyskanych tusz wieprzowych. Obowiązkowi klasyfikacji tusz wieprzowych w 2023 r. podlegały 172 zakłady ubojowe. Ponadto 2 zakłady uczestniczyły dobrowolnie w systemie klasyfikacji tusz wieprzowych. W nadzorowanych ubojniach ubito 17,8 mln szt. trzody, tj. 95,7% całkowitego uboju trzody w Polsce.
Ustalenia z kontroli
W toku kontroli ustalono, że:
-
klasyfikację tusz wieprzowych stosowały wszystkie zakłady objęte kontrolą, metodę ZP stosowało 49 zakładów, tj. 29,5% nadzorowanych,
-
choirometry posiadało 117 zakładów, tj. 70,5% wszystkich nadzorowanych,
-
tara wskazywana przez wagi kolejkowe była prawidłowa,
-
informacje o wynikach klasyfikacji wystawiane dostawcom żywca rzeźnego były zgodne z dokumentacją zakładową we wszystkich ubojniach spośród tych, które powiadamiają dostawców.
Stwierdzone nieprawidłowości
Nieprawidłowości stwierdzone podczas kontroli to:
-
brak aktualnych uprawnień u 4 osób klasyfikujących tusze wieprzowe w 4 ubojniach,
-
nieaktualne cechy legalizacji wag kolejkowych, używanych do ustalania masy tusz w 7 zakładach,
-
nieprawidłowo wykonany pomiar mięsności dotyczył 3,0 tys. szt. tusz,
-
nieprawidłowa obróbka lub prezentacja tusz dotyczyła 350 szt. tusz,
-
brak oznakowania lub nieprawidłowe znakowanie klasą jakości handlowej dotyczyło 849 tusz,
-
nieprawidłowe dokumentowanie czynności ustalania klas jakości tusz w 3 zakładach,
-
brak protokołu z ustalania klas jakości handlowej tusz w 3 ubojniach,
-
nieprawidłowy czas przechowywania dokumentacji z ustalania klas jakości tusz wieprzowych, czyli krótszy niż wymagane 4 tygodnie, w 3 zakładach ubojowych.
Zastosowane sankcje
W 2023 r. w wyniku stwierdzonych nieprawidłowości, inspektorzy wydali 3 decyzje nakładające kary pieniężne, a także nałożyli mandaty karne w stosunku do 36 osób odpowiedzialnych za wykroczenia oraz wydali zalecenia pokontrolne w stosunku do 12 nadzorowanych ubojni.
Struktura trzody w klasyfikacji EUROP
W 2023 r. klasyfikacji poddano 17,1 mln szt. tusz wieprzowych, tj. 96,1% trzody ubitej w nadzorowanych rzeźniach, z czego największy udział (87,94% – o 0,64% więcej niż w 2022 r.) stanowiły tusze w dwóch najwyższych klasach jakości handlowej S oraz E. Klasa zostaje nadana w oparciu o oszacowaną zawartość chudego mięsa w tuszy: S – 60% lub więcej, E – od 55% do 60% chudego mięsa.
Struktura tusz poddanych klasyfikacji w 2023 r. przedstawia się następująco:
Klasa mięsności |
Liczba (tys. szt.) |
% |
S |
7079,33 |
41,39 |
E |
7962,98 |
46,55 |
U |
1674,10 |
9,79 |
R |
318,63 |
1,86 |
O |
48,38 |
0,28 |
P |
21,53 |
0,13 |
Razem |
17 104,95 |
100,0 |
Udział zakładów nadzorowanych
Porównując dane liczbowe uzyskane w ramach nadzoru nad klasyfikacją tusz wieprzowych w systemie EUROP w latach 2013-2022, można zauważyć, że o ok. 1/3 zmniejszyła się liczba zakładów prowadzących uboje trzody chlewnej – z 570 zakładów w 2013 r. do 346 w 2023r. (tab. 1). W 2023 r. liczba zakładów ubojowych nadal malała. Jednocześnie udział zakładów nadzorowanych w ogólnej liczbie zakładów ubojowych zwiększył się w okresie 10 lat z 46,1% w 2013r. do 48% w 2023r.
Liczba zakładów prowadzących ubój trzody chlewnej w Polsce oraz zakładów nadzorowanych w latach 2013-2023.
|
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
2017 |
2018 |
2019 |
2020 |
2021 |
2022 |
2023 |
Liczba ubojni |
570 |
554 |
528 |
510 |
484 |
461 |
416 |
414 |
405 |
392 |
346 |
Liczba ubojni nadzorowanych |
263 |
237 |
228 |
224 |
213 |
210 |
198 |
197 |
193 |
187 |
166 |
Udział zakładów nadzorowanych % |
46,1 |
42,8 |
43,2 |
43,9 |
44 |
45,6 |
47,6 |
47,6 |
47,7 |
47,7 |
48 |